Harf Tamircisi

DIŞIMIZDAKİ DIŞ

Laos’un Luang Prabang yakınlarındaki Ban Naoue dağ köyüne gidene kadar ne varlıkları ne de yaşadıkları hayat hakkında bilgi sahibiydim.

Hmonglardan söz ediyorum.

Kedi gibi özgür ve boyun eğmeden yaşayan insanlardan.

Kendi dillerinde “özgür insan” anlamına gelen Hmong adıyla anılıyorlar.

Hmonglar Güney Çin dağlarında pagan geleneklerini sürdürerek yaşayan animizme inanan özgün dilleri olan insan topluluğu olarak biliniyorlar.

Batının Roman kabileleri gibi tarih boyunca hep öteki olarak kalmış, asimile edilememişler.

Bilinen kökenleri M.Ö. 2. Yüzyıl Qin hanedanlığına kadar uzanıyor. Egemen uluslarca biraz da aşağılayıcı olarak Miao veya Meo (kediler-barbarlar) şeklinde adlandırılıyorlar.

Eh, aşağılayıcı olsa da kedilerin o gururlu ve kolay evcilleşmeyen halleri düşünülürse çok da yanlış bir benzetme değil.

Tarihleri boyunca kendi doğalarından vaz geçmeden, asimile olmadan yaşıyor, egemen kültür tarafından “evcilleştirilemiyorlar.”

18. Yüzyılda baskıcı Qing hanedanı tarafından Çinli olmaya ve dinlerini değiştirmeye zorlanınca daha güneye Burma, Vietnam, Laos ve Tayland’a kaçıp yaşamlarını sürdürüyorlar.

Laos’un dağlık bölgelerinde şehirlerden ve insanlardan uzak duruyor, doğal malzemelerden yaptıkları kulübelerde içinde bulundukları doğanın parçası olarak kabile halinde yaşıyorlar.

Ruhlara inanıyor kabilenin çocuk ve yaşlı üyelerine değer veriyorlar.

Pagan ve animistik inançları doğrultusunda dağın, taşın, ırmağın da ruhu olduğuna inanıyorlar.

ABD Vietnam ile girdiği savaşta Ho Chi Minh ordusunun Laos üzerinden Güneye ilerleyişini durdurmak için ülkeyi bombalarken 1960’ ların başında CIA’ de Vietnam’da yaşayan fakir Hmong kabilelerini komünizm yanlılarına karşı silahlandırıp iç savaş çıkartıyor.

CIA’nin tarihindeki bu ilk iç savaş denemesi başarılı olsa da ABD’nin savaşı kazanmasına yetmiyor.

ABD ülkeden çekildiğinde iç düşman olarak görülen Hmonglar’a yönelik baskı katliam düzeyine ulaşınca ülkeden kaçıp komşu ülke Tayland’a ve daha sonra ABD’ye sığınıyorlar.

Tüm bunlar yaşanırken gittikleri yerlerde Hmongların yaşam biçimleri değişmiyor.

Özgün animistik pagan inançları, her kabilenin öte dünya ile iletişim kurabilen şamanı ve özgün dilleri ile herkesten uzak yaşamayı sürdürüyorlar.

1992 yılında ABD Birleşmiş Milletler desteği ile Tayland’da göçmen kamplarında yaşayan Hmongları biraz da zor kullanarak fakir ülke Laos’a göçe zorluyor. Dünyanın gözü önünde insanlık trajedisi yaşanıyor.

1994 de Birleşmiş Milletler bu insanlar varlığını kabul edip “Hmong” ismini tescilliyor ve diğer aşağılayıcı isimlerin kullanımını da yasaklıyor.

Hmonglar savaş sırasında “birileri” tarafından kullanılmış olsalar da roman topluluklar gibi uzak durulan, istenmeyen, özgür ve “değişik” halleri ile değişmeden yaşamayı sürdürüyorlar.

Doğanın verdikleri ile yetinen ve doğanın parçası olarak kalmaya, doğaya tutunmaya çalışan halleri ile Hmongları evcil kentli insanların anlaması, anlamlandırması kolay görünmüyor.

O evcil kentli insanlardan biri olarak Hmong köyü ziyareti üzerine izlenimlerimi not etmeye çalıştığımda orada yaşayanların gözünden kendimle sert bir yüzleşme yaşadığımı itiraf etmeliyim.

Hmong köyünde geçen o kısacık süreye dair notlarım göz önünde olanı inkâr etme, unutmak istemeye dair yüzleşmeyle başlıyor;

“Ne çabuk unutuverdik. Sanırım unutmak istedik.

Gün içinde gezilen onca yer arasında başımızı eğip kafamızı çevirdik sesimizi bile çıkarmadan hızlıca geçiverdik.

Hmongların yaşadığı Ban Naoue köyünden söz ediyorum.

“Dışımızdaki dış” ile kısa süreli de olsa çarpıcı bir karşılaşmaydı.

Sosyologlar toplumsal ilişkileri oyuna, sosyal ortamı da oyun alanına benzetirler.

İçine doğduğumuz kültür oyun alanımızdır. Bu alanda alıştığımız bilinen sosyal hayatı “oynarız.”

Burası bir anlamda ait olduğumuz alan yani “içerisidir.”

İnsan kendini yeryüzünde bu şekilde içeride konumlandırırken sosyal anlamda bir de “dış” tanımlar.

O “dış” ile olan yakınlık uzaklık ve bağlantısallığa göre de kendi konumunu belirler.

Vietnam, Kamboçya, Laos yolculuğunun farklı kültürlere, alışkın olmadığımız oyunlara kısaca “dışa” yolculuk olduğunun farkındaydık.

Gezi boyunca da durumu böyle kabullendik.

İlk günler, beklediğimiz üzere bize öğretilen “dış” ile tanıştık.

Buraya kadar her şey beklediğimiz gibiydi.

Ancak Ban Naoue köyünde Hmong insanlarının yaşamakta olduğu hayat ile karşılaşınca işler karıştı.

Orada başka bir “dış” vardı.

Laoslu yerel rehberin bile köyde yaşayanlardan uzak durduğuna şahit olduk.

Hmonglar bizim için olduğu kadar Laoslular için de bir başka “ötekiydi.”

Ban Naoue köyünde anlamlandıramadığımız daha önce görmediğimiz ve bu nedenle kendimizi konumlandırmada zorluk çektiğimiz yeni bir dış ile karşılaştık.

O köyde yüzleşmek zorunda kaldığımız ifade etmesi anlamlandırması zor görünen o yeni algıyı “dışımızdaki dış” şeklinde ifade edebilsek de hissettiklerimiz için eksik kalacağı kaygısındayım.

Hmongların yaşadığı Ban Naoue köyü bildiğimiz tüm dışların ötesindeydi.

Kendi olmak ve kendi kalabilmek için yeryüzüne tutunmaya çalışan bir grup “özgür” insanla karşılaştık.

Köyde yaşayanlar bizlere hayli uzak ve “başka” görünüyordu.

Ancak bir şey daha vardı.

Köy sakinleri için bizler de bir o kadar uzak ve “başka” idik.

Hmong insanlarının gözünde bizler de farklı ve ötekiydik.

Yaptıkları el işlerini satmak biçiminde kurdukları bir oyunun sadece nesnesiydik.

Kısaca yan yana dursak da köy sakinlerinden ayrıydık.

Bu ayrım sözcüklere dökülebilir olmasa da hepimiz hissettik.

Belki çocuklarının bir adım ötesinde sessizce duran annelerin bakışlarında yakalayanımız olmuştur.

Köyün her yerinden fakirlik akıyor olsa da o annelerin bakışlarında içimizde bir şeylerin ezildiğini hissediyorduk.

Onlar orada yaşıyordu ve o bakışlarda kendimizi konumlandırmakta zorlanıyorduk.

Onca yoksulluk içindeki köy sakinleri “başka” bir normalde yaşıyordu.

Köyün tozlu sokaklarında neşe içinde koşturan çocuklarla göz göze geldiğimizde ister istemez kendi normalimizi de sorgulamak zorunda kalıyorduk.

O gün orada “dışımızdaki dış” ile karşılaştık.

Pek çok ziyaretçi için o köyde yaşananların öznel ve sessiz bir travma gibi iz bırakmış olabileceği düşüncesindeyim.

Çünkü unutmak istedik.

Hmonglu çocukların gözünden kendime baktığımda içimdeki matruşkalar kadar dışımızda da henüz görmediğimiz, belki de görmek istemediğimiz başka matruşkalar başka “dışlar” olduğunu düşündüm.

Sonra…

Sonra çoğumuzun yaptığı gibi kendi güvenlik ve konfor alanıma, içine doğup büyüdüğüm normal kabul ettiğim “evcil algılar” dünyama dönüp şaşkınlık ve biraz da suçluluk duygusu içinde bu satırları kaleme alma gereği duydum.

Ne bileyim?

Sanırım, unuturum veya unutmak isterim diye endişe ettim.

Ban Naoue köyündeki çocukların bilinen tüm dışların ötesinde farklı bir hayata tutunmak zorunda olduğunu, bize öğretilen “dışların” da ötesi olduğunu düşünmenin kafaları karıştırdığının farkındayım.

İyi ki de öyle…”

Kaleme aldığım notlar böyle bitiyor olsa da köye dair sözcüklerin ifade edemediği pek çok şeyin eksik kaldığını düşünüyorum.

Hmong insanlarının onca güç yaşam koşullarına direndiklerini, kendi olmak ve kendi kalmak için “kedi ve barbar” biçiminde aşağılansalar da vaz geçmediklerini düşündüğümde içine doğduğumuz “oyunu” ne çabuk kabullenip boyun eğdiğimizi ve kolay evcilleştirilmiş olduğumuzu düşünmeden edemedim.

Bir başka açıdan baktığımda da Hmong ve benzerleri gibi doğa ile mücadele etmek yerine uyumlu yaşamayı seçen, dayatılan yaşam biçimine boyun eğmeyenlerin varlığının insana dair umutları tazelemeye yeteceğini gördüm.

Laos’un Luang Prabang şehri yakınlarındaki Ban Naoue köyü Hmongları “dışımızdaki dış” ile sert bir yüzleşme yaratıyor olsa da gözlerini kaçırmayanlara içinde bulunduğumuz evcil algılar dünyasını ve oynadığımız oyunu da gösteriyor.

Yeter ki gözlerimizi kaçırmayalım…

Mehmet Uhri

SIFIRI TÜKETMEK

Gezginler için gidilen coğrafya, insanlar ve kültür pek çok şey anlatıyor olsa da gerçek gezginlik sanırım biraz kendine doğru da yolculuk yapmayı gerektiriyor.

Kendinden uzaklaşıp başka bir kültür veya dünyadan kendine bakabilme, başka gözle kendini tanıma çabası da gezginliğin önemli bir parçası olmalı diye düşünenlerdenim.

Hal böyle olunca gezilen ülkeye dair gezginlere sunulan ve göz önünde olanlarla yetinmek çoğu kez yeterli gelmiyor.

Gezginin tutkusu, görünenin ardını ve hatta orada olması gerekirken olmayanları da araştırmaya yönelebiliyor.

İyi de oluyor…

Vietnam özelinden Güneydoğu Asya’ya bakıldığında kalabalık ve hareketli nüfus, geri kalmışlığını terk etmeye hazırlanan dinamik ve gayretli ekonomi, olanca fakirliğe karşın doğanın bahşettikleri sayesinde kıtlık ve açlık yaşanmayan bir coğrafya görünüyor.

Göz önünde olanlar kabaca böyle.

Batının modern ve biraz da üstenci bakışıyla görünen bu olsa da bölgenin büyük şehirlerindeki yaşam biçimlerinin ayrıntıda Batıdakiler gibi olmadığı da dikkat çekiyor.

Şehirler doğa ile mücadele ederek doğaya rağmen kurulmayıp günlük hayatı içine alacak biçimde doğa dostu biçimde inşa edilmiş görünüyor.

Bölgeye hayat veren akarsuları kirletmek veya endüstriyel tarıma açmak yerine olduğu haliyle suyun getirdiği doğaya uyum göstermeye özen gösteriyorlar.

Doğayı, suyu araçsallaştırmaya çalışmıyorlar.

Ne kadar gelişirlerse gelişsinler doğayı kendileri için bir engel veya evcilleştirilmesi gereken yaşamsal unsur olarak gören Batı düşüncesinin tersine ona uyum göstermeye çalışmaktan vaz geçmiyorlar.

Üstelik doğa ile barışık bu “farklı” yaşam biçimini sanayi toplumlarında görmeye alıştığımız şekliyle her fırsatta insanın doğaya karşı zaferi diye borazanla duyurmaya, propagandasını yapmaya da gerek görmüyorlar.

Gören veya az çok hissedenlere sezdirmekle yetiniyor kendi doğrularını kimseye dayatmıyor, yanlışta ısrar edenlere cevap bile vermiyorlar.

Batının analiz ve senteze dayanan ve neden sonuç ilişkisi içinde parçalı ilerleyen düalist bakış açısının Vietnam özelinden bakıldığında günlük hayatı anlamada işe yaramadığından, kısaca başka türlü bir hayattan söz ediyorum.

O coğrafyada hayata bütüncül bakan farklı bir hayat yaşanıyor.

Dini öğretilerinde de hayatı doğal akış veya süreç olarak görme, hayat ağacı gibi okuma eğilimi bölge insanını mücadeleci olmaktan çok barışçıl olmaya yönlendirmiş gibi görünüyor.

Bu durumu, hayatı parçalara ayırıp her aşamasını yönetmeye çalışan bizler gibi mücadeleye yatkın olanların anlaması hiç kolay değil.

Ne de olsa bizlere ekmeğin aslanın ağzında olduğu öğretildi.

Halbuki, hiç de öyle değilmiş.

Bölgeyi istila ederek kendi yaşam biçimini dayatan sömürgecilerin o faydacı aklına direnç gösterip, kendi yaşam biçiminde kalmaya ısrar etmiş olmaları da aynı bakış açısının ürünü olarak okunabilir.

İşte tam da bu nedenle Vietnam Kamboçya Laos gezginleri için sözünü ettiğim özgün yaşam biçimini anlamada görünenlerin ardına ve hatta göz önünde olmayanlara bakmak gerekiyor.

Söz gelimi sıfır kavramını bizim kullandığımız gibi kullanmıyorlar.

Daha doğrusu günlük hayatta sıfırdan uzak duruyorlar.

Binalarda zemin veya sıfırıncı kat yok.

Katları numaralamaya birinci kattan başlıyorlar. Sıfırın o gizemli başlangıç veya bitiş mesajını hayatın dışında tutmaya özen gösteriyorlar.

Başlangıçta önemsiz görünen bu ayrıntı kavramsal olarak sıfıra baktığımızda bizlere çok şey anlatıyor.

Sıfır nedir?

Matematiksel anlamını bir kenara bırakırsak kavramsal olarak “hiçliğin varlığı” gibi bir tanım yapılabilir.

Sıfır bizler gibi analitik düşünmeye yatkınlar için başlangıç veya sonu ifade etmede işleri hayli kolaylaştırıyor olsa da kavramsal olarak hep itici bulunmuştur.

Çünkü, sıfır bir duraklama noktasıdır.

Sıfırın varlığı akışta bir an için de olsa duraklamadır.

Bu haliyle ataletsizlik hatta ölüm ile ilişkilendirilmektedir.

Halbuki doğada esas olan akıştır, değişim ve dönüşümdür.

Doğal olan ise neden/sonuç, fayda/zarar, özne/nesne gibi pencerelerden görmeye çabaladığımız kesintiler değil hayatın sadece bir akış olduğu gerçeğidir.

Sıfır yerine “bir” ile başlandığında sayma veya akışın devamlılığını sağlanırken, sıfırın oluşturacağı duraklama da ortadan kalkmaktadır.

İçinde yetiştiğimiz kültürün her şeyi sıfırdan başlatmaya dayalı düşünce yapısıyla bu toprakların yaşam biçimini anlamak hiç kolay değil.

Hatta bırakın başlangıç ve bitiş aramayı “bazılarımız” için sıfırdan başlamak hep orada kalma çabası olarak bile görülebiliyor.

Tamam, sıfır kilometre garaj arabası emsallerine göre daha değerli olabilir. Aynı durum hep genç kalmaya çabalayarak geçmiş koca bir ömür söz konusu olduğunda anlamını yitirmiyor mu?

Vietnam Kamboçya Laos coğrafyası hayatın akışına katılmak yerine sadece sıfırdan bire olan aralığı doldurmakla zaman harcayanlara, nesneleştirdikleri bedenlerinin içinde bir de ömür olduğu gerçeğini hatırlatıyor.

Dahası, gösterdiklerinin yanı sıra göstermedikleri ile de gezginlere kendi hayatlarına bakma fırsatı sunuyor.

Hayatın başka türlü de yaşanabileceğini fısıldıyor.

Hatta fısıldamıyor da sezdiriyor.

Batı düşüncesinin başlangıç ve sonuç arayan kesintili düalist bakış açısına karşın bölgede yaşayanlar sıfırdan uzak duruyor.

Böylece önemsiz bir parçası oldukları “süreci, akışı” içselleştirebiliyorlar.

Dışarıdan bakanlar “mistik” diye etiketleseler de tutundukları o koca hayat ağacının farkında olan bölge insanı için bu etiketler anlamsız kalıyor.

Hayat, dönüşerek değişen bir akış ve insan da o akışın içinde görünüp kaybolan geçici unsur olarak tanımlandığında sıfıra neden gereksinim olsun ki?

“Sıfırı tüketmenin” olumsuzlandığı bizim gibi kültürlerden gelenler için, başlangıcın veya sonun olmamasını yorumlamak zor olsa da benim gibi kafası karışıklar için bölgeye dair arayıp bulunamayan “anlama” sanırım sıfırdan uzak durularak ulaşılabiliyor.

Üstelik bunun yaygarasını da yapmıyor, böyle olması gerektiği bilinciyle sessiz bir tevekkül içinde sezdirmeyi seçiyorlar.

Her neyse…

Gezginler için gidilen coğrafya, insanlar ve kültür pek çok şey anlatıyor olsa da gerçek gezginliğin biraz da kendine doğru yolculuk yapmayı gerektirdiği ile başlamıştık.

Sıfırı çoktan tüketmiş Vietnam Kamboçya Laos coğrafyası bence gösterdiklerinin yanı sıra göstermedikleriyle de gerçek gezginlere “içeriye” doğru yolculuk ve kendinle tanışma fırsatı sunuyor.

Mehmet Uhri

KİBİRLİ MODERN

Vietnam Kamboçya Laos’u anlamak ve anlamlandırmak için sanırım öncelikle bölgeye nasıl bir ön yargıyla baktığımızla yüzleşmek gerekiyor.

Bölgeye objektif bakabiliyor muyuz?

Yoksa modern Avrupa kültürünü farkında olmadan içselleştirmiş “kibirli modern” gözüyle mi bakmaya eğilimliyiz?

Bölgeye giderken araştırıp bilgi toplamış, iyi kötü kafamda egzotik bir coğrafya hayal etmiştim.

Ancak durum çok farklıydı.

Dönüş yolunda bölge insanları ve yaşam biçimleri üzerine bizlere anlatılanlar ile gerçekte yaşanan arasındaki uçurumu görmeden o coğrafyanın anlaşılamayacağını düşünüyordum.

Üstelik, Vietnam Kamboçya Laos gerçeği ve bölgeye yönelik kendi kibirli modern bakışım ile yüzleşmeden bu satırları kaleme almaya da cesaret edemezdim.

Ne yazarsam yazayım gidip görülesi, yaşanılası bir yer olduğu gerçeğini yeterince anlatamayacağımın da farkındayım.

Başlayalım;

Avrupa’dan bakıldığında hayli uzak topraklar olmasının yanı sıra barındırdığı dünya görüşü ve yaşam biçimleriyle gezginler için fazlasıyla yabancı ve anlaşılması kolay olmayan bir coğrafyadayız.

Bölgeyi anlamak için kendimizi nereye konumlandırdığımızı sorgulamak iyi bir başlangıç olacak diye düşünüyorum.

Bu anlamda Edward Said’i anarak oryantalizmi tanımak ve oryantalist düşüncenin içimize işlemiş riyakarlığı ile de yüzleşmek gerekiyor.

Geri kalmış bir Asya ülkesinde miyiz?

Bundan emin miyiz?

Kendini “gelişmiş, medeni” diye konumlandıran üstenci ve kibirli Batı’nın hayalindeki Doğu toplumu yerine çok daha barışçıl, doğanın verdikleri ile yetinen, kendi insani değerlerine tutunup bir anlamda doğa ile kucak kucağa kendi cennetlerinde yaşayan insanlarla mı beraberiz?

Bizlere anlatılan Egzotik Doğu düşüncesi ile geldiğimiz topraklarda gözümüzün önündeki farklı gerçekle yüzleşmek ve neden böyle olduğunu anlayabilmek için 18. Yüzyıl Fransa’sına kadar uzanmak gerekiyor.

Fransız sömürgeciliğinin doğurduğu ve maalesef Batı tarzı eğitim almış bizim gibilerin de az çok içine işlemiş o iki yüzlü oryantalist bakış açısı ile yüzleşmeden maalesef gözlerimiz aralanmayacak gibi görünüyor.

İnsan hakları, demokrasi, özgürlük, eşitlik, kardeşlik sloganları ile yola çıkan Fransa’nın acımasızca sömürgeleştirdiği topraklardayız.

18. Yüzyıl sonunda Fransa’nın Kuzey Amerika’daki topraklarını yitirip geri çekilmesiyle başlayan ekonomik çöküş burjuvazinin desteklediği halk ayaklanması ile 1789 Fransız devrimini doğuruyor.

Kilise ve krallık ortadan kaldırılıyor.

Ancak kısa süre içinde devrim kendi çocuklarını da yiyerek burjuvazi destekli bir imparatorluğa dönüşüp Napoleon Bonapart önderliğinde Avrupa’da kanlı savaş ve yıkımlara yol açıyor.

İşte böylesi çalkantılı 50 yıldan sonra Fransa’da bir şekilde iktidara seçilip sonrasında ihtilal ile yönetime el koyan imparator 3. Napoleon ekonomik büyüme için yeni sömürgeler arayışına giriyor.

İktidarını güçlü kılmak için uyguladığı popülist politikaların yanı sıra burjuvazinin de kazanç iştahına yönelik hedefler geliştirerek ardındaki desteği arttırıyor.

Sanayi burjuvazisinin beklentisi olan ucuz hammadde için uzak Doğu’da ordu marifeti ile işgal edilen yeni sömürgeler işaret edilirken ticari burjuvaziye de hammaddelerin deniz ve kara yoluyla taşınmasıyla elde edecekleri kazanç sunuluyor.

Napoleon savaşlarının yarattığı kayıplardan bıkmış Avrupa ülkeleri Fransa ordusunun Avrupa’ya bela olmak yerine okyanus ötesine gönderiliyor oluşuna destek çıkıyor.

Tüm bunlar yaşanırken parayı elinde tutan finansal burjuvazi ise Süveyş kanalı projesi ve bu projenin hisselerinin dünya borsalarında pazarlanması işi verilerek ikna ediliyor.

Tüm tarafların kazanıyor göründüğü bu rejimin adına da Bonapartizm deniyor.

19. Yüzyıl ikinci yarısında Fransa’nın İndochina-Hindiçin adını verdiği bölge istilası bu iklimde başlıyor.

Yaklaşık 200 yıl sonunda hüsranla bitiyor.

Modern aydınlanma düşüncesinin en temel kazanımlarından olan özgürlük, insan hakları ve mülkiyet hukukunun askıya alındığı bu istilaya Fransa halklarını ikna etmek için de Edward Said’in dile getirdiği şekliyle “oryantalist” bakış açısı “icat” ediliyor.

Bölgeye el konulup insanlarını köleleştirmenin adı bölgeye özgürlük ve uygarlık getirmek oluyor.

İnsanlık tarihinde bazı durumlar sanki hiç değişmiyor.

Batı’dan bakıldığında durgun, tembel, uyuşuk, hedonist ve bu nedenle geri kalmış Doğu insanının karşısına Batının gelişmiş, aydınlanmacı, çalışkan yaşam biçimini konularak üstenci bir tutum takınılıyor.

Dahası Doğu’nun bütüncül bakış açısına karşılık Batı’nın analitik aklının doğurduğu düalist öğreti dayatılıyor.

Üstelik Batı tipi düalist düşünce ruh-beden, objektif bilgi-subjektif bilgi, olgu-değer, özne-nesne karşıtlıklarında hep birincilerin üstün olduğunu var sayıyor ve dayatıyor.

Maalesef günümüzde de bu paradoks devam ediyor.

Bu yaşam biçimi dayatmalarının sömürge topluluklarında doğurduğu itiraz ve karşı çıkışlar acımasızca bastırılıp zorla uygulamaya konuluyor.

Taraflar arasındaki husumet artıyor, iletişim tamamen kopuyor.

Sömürge topraklarında tüm bu insanlık ve doğa trajedisi yaşanırken Fransa’da ise başka bir hikâye anlatılıyor.

Demokrasi, özgürlükler ve insan haklarının savunucusu olarak Fransa’nın Doğu’nun geri kalmış, hedonist, tembel, insanlarına özgürlük, uygarlık, yardım, iyilik ve bilgi götüren kurtarıcılar olarak görülmesi yönünde kamuoyu oluşturuluyor.

Doğunun YİN ve YANG ile temsil edilen karşıtların bir aradalığı ve dönüşümü düşüncesinin yerine modernitenin tek yönlü gelişme ve ilerlemeye dayalı düşüncesi zorla kabul ettirilmeye çalışılıyor.

Bölgede kurulan çeşitli plantasyonlarla insanların doğadan uzaklaştırılıp köleleştirildiği çalışma ortamları oluşturuluyor.

Bu sayede elde edilen zenginlikler ise Fransa’ya akarak sanayi devrimi için gereken sermaye birikimi sağlanıyor.

Bir diğer bakış açısıyla sömürgeciliğin girmesiyle Vietnam Kamboçya Laos coğrafyasında Doğu’nun mistisizmi ile Batı’nın faydacı aklının çatışması da yaşanıyor.

Doğu’nun düalizmi reddetmeyen ancak dönüşüm ve dengeyi esas alan barışçıl dünya görüşü Batı’nın faydacı aklınca hor görülüyor.

Gücü elinde tutan ilerlemeci, faydacı dünya görüşü tüm baskılara ve günümüzde tarih yazıcılar tarafından özenle üzeri örtülmüş en acımasız insanlık dışı uygulamalara karşın bölge insanı ikna olmuyor.

Yaklaşık iki yüzyıl süren kültürel çatışma ikinci dünya savaşında gücünü yitiren Fransa’nın bölgeden çekilmek zorunda kalmasıyla özgürlük mücadelesine dönüşüyor.

Önce Japon istilası sonra Fransa’nın geri dönme çabası halk direnişiyle karşılaşıyor ve bölge ülkeleri 1954 Cenevre konferansı ile özgürlüklerine kavuşuyor.

Üstelik bu film yeni de değil.

Daha eski yıllarda da bölgeyi etkisi altına almaya ve asimile etmeye çalışan başka ülkeler istediklerini yine elde edememişler.

Bölge haritasına bakıldığında Batı’da güçlü Hint uygarlığı Doğu’da ise çok daha eski Çin uygarlığı arasında kaldığı görülüyor.

Bölge insanları bu iki büyük uygarlıktan birinin etkisi altına girmek yerine binlerce yıldır asimile olmadan varlıklarını devam ettirmeyi başarıyorlar.

İyi de bu nasıl oluyor?

Batı’dan Hinduizm, Doğu’dan Konfüçyanizm ve Taoculuğun dayattığı feodal hiyerarşik düzen veya kast sistemini kabul etmeyip kendi kültürü ile harmanlayan bölge insanının Budizm’in başkaldıran özgürlükçü, bireyi kutsal kılan düşüncesine tutunmuş olması bu direniş ve var oluş çabasının sonucu olarak bile okunabilir.

Burada durup bölgenin 20. Yüzyılda yaşadığı savaşları kronolojik sırayla anlatmak mümkün ancak kolaylıkla ulaşılabilecek böyle bir bilginin kuru bir tarih anlatımı ve savaş pornografisinden öte anlamı olduğunu düşünmüyorum.

Savaşı kazanan taraf tarihi yazmış olsa da kaybeden üzerinden bakıldığında SEATO gibi bir örgütün tarihin çöplüğünde unutturulmaya çalışılmasını üzerinde durulmaya değer buluyorum.

SEATO (Southeast Asia Treaty Organization), Güneydoğu Asya bölgesinde Soğuk savaş konjonktüründe komünizmin Güney’e yayılmasını önlemek, komünizm kaynaklı isyan ve saldırılarla mücadele etmek amacıyla NATO benzeri bir örgüt olarak ABD tarafından tasarlanıyor.

SEATO NATO’dan 5 yıl sonra ABD, İngiltere, Fransa, Avustralya, Yeni Zelanda, Pakistan, Tayland ve Filipinler tarafından imzalanan 1954 Manila Antlaşması ile başlayıp tüm üye ülke meclislerince onaylandıktan sonra, Şubat 1955’te yürürlük kazanıyor.

SEATO’ ya hiçbir zaman üye olmayan Vietnam Kamboçya ve Laos ise komünizmin yayılışını önleme amacıyla SEATO anlaşmaları bahane edilerek ABD tarafından saldırıya uğrayan ülkeler oluyor.

Bölgede kalıcı barışı sağlama amacına yönelik denge unsuru olarak kurulan SEATO savaşı legal hale getirmek için araçsallaştırılıyor. 1965 yılında askeri çatışma olarak başlayan ABD Vietnam savaşı 1973’te ABD’nin kesin mağlubiyeti ile sonuçlanıyor.

1975 yılında da SEATO örgütü varlığına son veriyor.

SEATO bir anlamda soğuk savaş döneminde Güneydoğu Asya bölgesi için icat edilmiş NATO örgütü olarak katıldığı ilk savaşta yenilmiş ve örgütsel yapısını yitirmiştir.

Günümüzde henüz savaş yitirmemiş NATO için Ukrayna’da yitirilecek savaş ile benzer bir dağılma olup olmayacağı üzerinde tartışmaların sürdüğü günümüzde politika yapıcıların ısrarla unutturmaya çalıştığı SEATO’nun sanırım bir de bu açıdan hatırlanması gerekiyor.

Bölge tarihi sömürgecilik ve Edward Said özelinden içimizdeki oryantalizm ile yüzleşerek ele alındığında ise gözlerin önündeki perdenin aralanabileceğini düşünüyorum.

Vietnam Kamboçya ve Laos coğrafyasındaki yaşam biçimlerinin farklı ve fazlasıyla doğal olduğu ilk bakışta görülüyor.

İnsanların birbiriyle ve doğayla kurduğu iletişim bugüne kadar gördüklerimize hiç benzemiyor.

Ülkeler fakir olsa da doğanın verdikleri sayesinde açlık, kıtlık görmeden yaşıyorlar.

Hayatı onunla, bununla, kendinle mücadele olarak görmek yerine doğa ile kucak kucağa sessiz bir barış iklimi içinde yaşıyorlar.

Kimse kimseyi rahatsız etmiyor.

Böyle bakınca bölge insanlarının tembel, hedonist olduğu düşüncesi de bir noktadan sonra anlamsız kalıyor.

Ülkelerinde savaş çıkıyor hiçbir yere gitmiyor, ülkeleri için savaşıyor sonra da sanki o acılar hiç yaşanmamış gibi hayatlarına devam edebiliyorlar.

İntikam almaya da kalkışmıyorlar.

Yakınında savaş olasılığı belirdiğinde o bencil faydacı aklıyla göç etmeye eğilimli Batı düşüncesinin tüm bunları anlaması ve anlamlandırması hiç kolay değil.

Her neyse…

Bölgeye dair ilk izlenimlerimi yazarken dışarıya olduğu kadar içeriye de bakmaya çalıştım.

Aradığım anlama ulaşmak için içimdeki oryantalist ile yüzleşmek zorunda kaldım.

Üstelik her oryantalist kadar riyakâr, üstenci ve kibirli olduğumu görüp kendimden ürktüm.

Bölgeye gidip kendi gözlerimle görmeseydim içimdeki “kibirli modernin” farkında bile olmayacaktım.

Yine de gözümün önündeki perdenin yeterince aralanmış olduğunu düşünmüyorum.

Mehmet Uhri

KÂĞIDIN BİLGELİĞİ

Laos’un Luang Prabang şehri dünya kültür mirası listesinde yer alan pek çok saray ve tapınak barındırıyor olsa da Budist tapınaklarının donuk ve suskun halleri bölge insanının hayat ile kurduğu ilişkiyi anlamaya pek yardımcı olmuyor.

Heykeller ve ritüellere gömülmüş haliyle geçmiş yaşanmışlıklara dokunan Budist tapınaklar bölgeye dair anlam arayanlar için güncele dair çok fazla bir şey anlatmıyor.

Budizm de Mekong ırmağı gibi şehrin içinde ancak hayatın kenarında kalmış gibi görünüyor.

Şehir ise doğa ile barışık mütevazı dünyasını fakir ama onurlu bir sessizlikle sürdürüyor.

Doğadan uzak yapay şehirlerde yaşayan ve Luang Prabang’a dışarıdan şöyle bir bakıp geçen biz gezginlerin tüm bunları anlaması kolay değil.

Kalabalık sayılabilecek nüfusuna karşın bölge insanının hayatla ve doğayla kurduğu ilişkiyi daha doğrusu bizlerin kuramadığı, uzak durduğu, hesaplaşmaya da girmediği ilişkiyi son derece basit şartlarda kâğıt üreten bir atölye üzerinden anlamaya çalışalım;

Laos’ta Luang Prapang yakınlarında bölgeye can veren Mekong nehrinin kollarından birinin yakınında Ban Xang Khong köyünde el yapımı kâğıt atölyesindeyiz.

Bölgede Saa adıyla bilinen Dut ağacı kabuklarının yanı sıra muz ve bambu yaprakları kullanılarak ağaçlara zarar vermeden elde edilen doğal selülozu geleneksel yöntemlerle kâğıda dönüştürüyorlar.

Suda bekletilip gevşetilen ipeksi selülozu hamur haline getirip suyla yumuşatıyor ince elekler üzerine alıp güneşte kurutuyor, kaba sayılabilecek kâğıt elde ediyorlar.

Ürettikleri ham görünüşlü kaba ama tümüyle doğal kağıtlara yapım aşamasında farklı çiçek ve ağaç yaprakları yerleştirdikleri gibi kurutulmuş kağıtların üzerine çeşitli motifler çokça hayat ağacı çiziyorlar.

Bir kısmını da renklendirilip abajur, yelpaze, kutu veya ambalaj kaplamakta kullanıyorlar.

O ham kağıtlardan yaptıkları el ürünlerini satarak geçimlerini sağlıyorlar.

Geleneksel yöntemden vaz geçmiyorlar.

Doğadan aldıkları ile yetiniyor kâğıt hamuruna tutkal ve benzeri kimyasal da katmıyorlar.

Bu nedenle elde ettikleri kaba görünümlü yüzeyi pek düzgün olmayan kâğıt ıslanmaya da gelmiyor.

Suya atıldığında dağılıp suya karışıyor.

Hayat ve doğa ile kurdukları ilişki de bu kağıtlar gibi tümüyle doğal ve geçici.

Üstelik bu durum onları hiç rahatsız etmiyor.

Yaşam biçimleri anladığımızdan çok farklı.

Güneydoğu Asya insanlarının çoğu gibi hayatın başı sonu olmayan bir akış hatta bir sürükleniş olduğunu kendilerinin de bu akış içinde geçici olduklarını sessizce kabullenmiş görünüyorlar.

Bizim gibi doğadan kopuk hatta neredeyse doğaya düşman yaşayan kentli insanların anlaması zor olsa da coğrafyanın gerçeği böyle.

Doğa ile iç içe onun bir parçası olarak yaşıyorlar. Bölgenin olanca fakirliğine karşın doğa onları aç bırakmıyor.

Aralarında sessiz bir uzlaşı varmış gibi görünüyor.

Bu kabulleniş onları huzurlu ve sakin kılıyor. Hayatı bizler gibi bir mücadele olarak görmüyorlar.

İçinde bulunduğu doğayı değiştirmeye çabalamaktansa doğaya katılıp akışın, sürüklenişin bir parçası olmayı çok daha anlamlı ve değerli buluyorlar.

Gel de Oğuz Atay’ı anma…

Hayatı bir tutunma çabasından çok ürettikleri kağıtlar gibi doğadan gelip doğaya giden başı sonu pek de önemli olmayan gelip geçici bir süreç olarak yaşıyorlar.

Var oluşunu kalıcı kılmak için doğadan uzaklaşıp onunla savaşan faydacı akla inat ürettikleri kâğıt gibi doğanın ürünü olmak ve günü geldiğinde suya karışıp doğanın bir başka parçasına dönüşeceğini bilmek bölge insanına ürkütücü gelmiyor.

Üstelik tüm bu yaşam tercihlerini açıklamaya veya başkalarına dayatmaya da girişmeden bilgece “kendiliğinden” yaşıyorlar.

Ömürlerine fazlasıyla benzeyen o ham kağıtların üzerini yazı ve resimlerle süsledikleri gibi onlardan abajur, yelpaze veya kaplama malzemesi olarak kutu veya torba yapıyorlar.

Uzaklardan gelip kendi değer ve yargılarıyla bölgenin gelişmemişliğine üstten bakan, koca bir hayatı kazanım, edinim, unvan ve kimliklerle süsleyerek tüketenler veya hep başkaları için çalışıp ömrünü bir işleve dönüştürenler için o küçücük işletme ve ürettikleri kağıtlar sert bir yüzleşme fırsatı sunuyor.

Kâğıdın suskun bilgeliği diyelim.

Çoğu kez ürettikleri kâğıdın üzerine kocaman hayat ağacı resmetmeyi seçiyor olmaları da fazlasıyla anlamlı.

Üzerinde hayat ağacı olsa da olmasa da gelip geçici bir sürecin akışın içinde onca fakirliğe rağmen mutlu mesut yaşıyorlar.

Bu süreci veya akışı göremeyen gözler ise kâğıdın bilgeliği ile yüzleşmek yerine üzerindeki motife bakıyor ve yine aklınca sonuç çıkarmaya kalkıyor.

Neymiş? Motif olmuş, olmamış, güzel, çirkin, iyi, kötü vb.…

Kâğıdın bilgece sezdirdiklerine yüz çevirenler ise kendi hayatlarında yaptıkları gibi kâğıdı bırakıp koca bir ömrü kimlik, etiket, unvan ve benzeri daha ne varsa sahip olma çabasıyla tüketiyorlar.

Üzerine tutunduğu gelip geçici kâğıt gerçeğini görmüyor veya görmek istemiyorlar.

Peki sonra ne oluyor?

Günü geldiğinde kâğıdın üzerine kattıklarını gösterişli bir mezar taşında adının önüne yazıp bu yanda bırakıyor ve kağıt ile birlikte suya ve doğaya karışıp yok oluyorlar.

Halbuki hayatın akışında ömür diye tutunduğumuz o kâğıt parçası kısa süreli de olsa suyun üstünde görünür olmamızı sağlıyor.

O kadar…

Nalongkone isimli o küçük atölye ve ürettikleri kağıtlar bilgece sezdirmeye çalışsa da çoğumuz “başka” bir hayatın güvenlik ve konfor alanında kalmayı “akılcı” buluyoruz.

Mekong ırmağı ve Luang Prabang şehrini bütün olarak görmek yerine çektiğimiz fotolar ile parçalayıp yanımıza alıyor büyük resimden uzaklaşıyoruz.

Üstelik, içinden geçmekte olduğumuz hayatın akışını görmeyip başkalarının hayatı ile çokça ilgilenerek koca bir ömür tüketiyor bile olabiliriz.

Sona gelindiğinde geriye birkaç küçük anı veya yaşanmışlık dışında elde avuçta bir şey kalmadığını şaşkınlık içinde görüyor şımarık bir çocuk gibi bu durumu da inkâr etmeye çabalıyoruz.

Her neyse…

Laos’un olanca fakirliğine rağmen Luang Prabang yakınlarındaki Ban Xang Khong köyünde Saa kâğıt atölyesi bölgedeki pek çok benzer atölye gibi aynaya bakma cesareti olanlara çok şey anlatıyor.

Benim için sert bir yüzleşme olduğunu itiraf etmeliyim.

O insanlardan ve el emeği ile ürettikleri bilge kağıtlardan sezebildiklerimi kaleme almaya çabaladım.

Yine de dışarıda sözcüklerle ifade edemediğim çok şey kaldı.

Luang Prabang yakınlarındaki Ban Xang Khong el işi atölyelerinin bilge kağıtları, gözlerini kaçırmayanlar için tapınaklarda bulamadığımız anlama dair sanırım üzerindeki desen ve renklerden çok daha fazlasını anlatıyor.

Mehmet Uhri

Olağan hastane günlerinden biriydi. Gecenin ilerlemiş saatleriydi.

Halinden uyku tutmamış olduğunu tahmin etmek güç değildi. Hastane koridorlarının sakinliğinde terliğini sürüyerek odamın kapısında durdu ve bana baktı.

Bir süre öylece durup “Çocuğun var mı, doktor?” diye seslendi.

Yüzündeki derin çizgiler, kırışıklıklar, ağarmış birkaç günlük sakalı ve feri azalmış bakışlarıyla öylece durup yanıt vermemi bekledi.

“Kızım var” diye yanıtladım ve koltuğu işaret edip oturmasını rica ettim. Yine terliklerini sürüyerek odaya girdi ve koltuğa otururken derin bir nefes bıraktı. “Yoruldunuz mu?” Diye sordum. Bir süre nefesinin sakinleşmesini bekledi. Sonra “Madem çocuğun var o zaman belki beni anlarsın. Gece gece başını ağrıtıyorum kusura bakma.” Dedi.

Başımı sallayıp söyleyeceklerini bekledim.

- Doğduğu gün kızını ilk eline aldığında ne hissetmiştin? Mutluluk mu? Yoksa korku veya kaygı mı?

- Hatırladığım kadarıyla şaşkındım. Eşime ve elimdeki o ufacık varlığa bir şey olacak diye kaygılandığımı da hatırlıyorum.

- Peki ya sonra? Büyüdükçe kızın için istediğin neydi?

- Ben olamasam da büyüyüp kendi ayaklarının üzerinde tek başına durabilecek mi diye hep kaygılandım.

- Yok onu sormuyorum. Onlar beylik laflar. Kızın için ne diledin? Başarılı olmasını mı? Yoksa mutlu olmasını mı?

- Haaa… Anladım. Bu konuda açgözlülük etmiş ikisini de istemiş olabilirim. Ama yıllar geçtikçe ne yaparsa yapsın mutlu olmasını bilsin yeterli diye düşündüm. Başarılı olduğunu görmektense mutlu olduğunu görmek biraz bencilce olsa da daha iyi geliyordu. Başarılı olmanın sonu yoktu ve bu konuda kendine eziyet etmesin istiyordum.

- Yanlış duymadıysam “Mutlu olmasını bilsin” dedin. Mutlu olmak bilinecek bir şey mi? Bundan nasıl emin olabiliyoruz?

Çattık dedim içimden.

- Kızım şimdi uzaklarda. Mutlu olduğu bir yolda kendince ilerliyor. Öyle görünüyor. Bu bana yetiyor.

Hastamız yeni bir soru sormadan “Tüm bunları neden soruyorsunuz? Varmak istediğiniz yeri merak ediyorum.” Diye üsteledim.

Oturduğu koltukta öne doğru eğilip eliyle alnını tuttu ve bir süre öylece kaldı. Sabırla cevap vermesini bekledim. Sonra başını kaldırmadan yere bakarak konuşmaya başladı.

- Nereye varmak istiyorum? Doğrusu açıklaması kolay değil. Dertleşmek diyelim. Ben de yetişkin iki kız babasıyım. Üzerime titriyorlar. Gündüzleri işlerinde geceleri de nöbetleşe hastanede yanımda kalıyorlar. Hastanede olduğum için mutsuz ve endişeliler.

Burada bir soluk alıp konuşmakta olduğum yaşlı hastamızın ilerlemiş rahatsızlığı nedeniyle son aylarda hastanemize daha sık uğramak zorunda olduğu bilgisini paylaşmam gerekiyor. Kuruluşu ülkenin tarihi kadar eski devlet fabrikalarından birinde yıllar boyu çalışıp usta başı olarak yaş haddiyle emekli olmuştu. İlerlemiş yaşı, çalıştığı sektör nedeniyle işlev kaybına uğramış ciğerlerine bir de bu lanet hastalık eklenmişti.

Yaklaşmakta olan kaçınılmaz sonun farkındaydı.

Bu durumdaki hastaların çoğunun yaptığı gibi yaşanmış ve yaşanmamışların hesaplaşması ile hayata karşı öfkeli olmalarına alışkındık.

Ancak hastamız öfkeli olmaktan çok endişeli görünüyordu.

Konuşarak endişesini bir nebze azaltabilirim umuduyla birlikte hastane bahçesine inip biraz temiz hava almayı konuşmaya da orada devam etmeyi önerdim. Bütün günü serviste geçirmiş biri olarak açıkçası temiz havaya benim de gereksinimim vardı.

İtiraz etmedi.

Koluna girip birlikte odadan çıktığımızda o gece babasına refakat eden ve hastamızı yatağında bulamayınca aramak için koridora çıkan kızının endişeli bakışlarıyla karşılaştık. İkimiz de sanki yaramazlık yapmış çocuk gibi öylece durduk.

- Ya baba yaa… Çok korkuttun beni. Biraz içim geçmiş koltukta uyuyakalmışım. Haber bile vermeden odadan çıkıp gitmişsin. Bir daha böyle yapma lütfen.

Hastamızın cevap vermesini beklemeden eliyle sus işareti yapıp “Sorun yok. Her şey yolunda biraz hava alıp geleceğiz. İkimizin de gereksinimi var” dedim. Kızı itiraz etmeye kalkınca sorun olmadığını, sakin olması gerektiğini olabildiğince jestlerle anlatmaya çalıştım.

Hastamız ise “Kızım sen git biraz uyu. Gündüz işten buraya geldin. Yarın da iş günü. Çok güzel uyuyordun. Ses çıkarıp uyandırmayayım diye çıkmıştım odadan. Hem doktor bey de hava almak istiyormuş. Biraz sonra gelirim ben. Sen git uyu” deyince kızı yelkenleri indirdi.

Asansörle bahçeye inip bulabildiğimiz boş banklardan birine hastamızı oturttum. Gecenin ilerlemiş saati olmasına karşın hasta yakınlarının kalabalığı yüzünden boş bank için bile biraz aranmak zorunda kalmıştık.

Sonbahar yaprakları bahçeyi kaplamıştı. Hastamızın oturduğunu gören hastanenin kıdemli tekir kedisi yavaşça sokuldu.

Büfeden iki adaçayı kapıp geleceğimi söyleyince “Neden adaçayı?” diye sordu. İçerken açıklayacağımı söyleyerek büfeye yöneldim.

Elimde adaçayları ile gelirken bizim tekir kedinin hastamızın yanına kurulmuş başını okşatmakta olduğunu gördüm. Doğrusu hoş manzaraydı.

Adaçaylarımızı yudumlarken az önceki soruya emekli bir hocamın “Adaçayı iyi arkadaştır. Uyku kaçırmaz, alışkanlık da yapmaz, insanı rahatlatır. Yaban otu olmanın verdiği gururla su bile istemeden yaşar. Ara sıra hatırlamak gerekir” sözleri ile yanıt verdim.

Çaylarımızı yudumlarken yukarıda konuştuğumuz konuya geri dönmek istiyordum. Açıkçası henüz ağzındaki baklayı çıkarmadığını düşünüyordum. “Sen ne istemiştin kızların için?” diye sordum. “Ben de senin gibi nerede nasıl yaşarlarsa yaşasınlar mutlu olsunlar istedim. Ama şimdi bunun çok acımasız hatta anlamsız olduğunu düşünüyorum.” Diye yanıtladı.

Soran gözlerle bakıp sözlerin devamını bekledim.

- Kendim için istemediğim, istemeye çekindiğim bir şeyi kızlarım için diliyor, onları mutlu görmeyi arzuluyordum. Onlar da bana mutlu görünmeye çalışıyor karşılıklı rol yapıyorduk.

- Ne var bunda?

- Anlamıyor musun? Sonunda ölüm ve ayrılık olduktan sonra mutluluk sadece bir oyun, bir aldatmacadan ibaret. Kendim için bulamadığımı veya elindekilerle yetinmeyi mutluluk sandığım bir oyunu kızlarım da iyi oynasın istiyordum. Bu hastalık bana mutluluğun arzulanan bir sonuç olmadığını, anlık yaşananlar dışında sonucu olmayan bir akışta anlık dalgalanmalardan ibaret olduğunu düşündürdü. Mutluluk arzuya dönüştüğünde anlamını yitiriyor yeterince mutlu olamama kaygılarının ardında yitip gidiyordu.

- Yani?

- Mutluluk dediğin çıkardığımızda çıplak kalacağımız bir giysi değildi. Olmamalıydı. Şu hale bak. Kızlarım benim için, ben kızlarım için endişeliyim. Yani en başa geri dönüp elime aldığımda endişe duyduğum acemi babadan başka bir şey olmadığımı görüyorum. Şu kedi kadar bile huzur bulamıyorum.

- Peki ne yapmayı düşünüyorsun?

- Ömrüm çalışmakla geçti. Kızlarım ile hatıralarım çok az. Şimdi şu kalan kısacık ömrümde birlikte hayal kuralım bir yerlere gidip gezdiğimizi hayal edelim istiyorum. Şimdi sırası değil hele bir iyileş diyerek lafı ağzıma tıkıyorlar. Onlara birlikte kurduğumuz hayaller kalsın istiyorum bırakmıyorlar.

Bardağı elinden alıp ayağa kalktım ve büfeye yöneldim.

Geri döndüğümde kızının hastamızın başına dikilmiş olduğunu gördüm. O bir şey söylemeden babasının yanına oturmasını işaret edip “Babanızın anlatacaklarını dinleyin. Birlikte bir Güney Amerika seyahati yapmayı hayal ediyor ve sizden bu gece seyahat planı çıkarıp detayları ile anlatmanızı bekliyor.” Dedim.

Kızının yüzü asıldı ve “Yine mi?” dedi.

Sonra ne mi oldu?

Baba kızı gecenin bir vakti hastane bahçesinde bankta bırakıp servisteki odama döndüm.

Sabah nöbet defterine  “nöbetim olağan geçmiştir” notunu yazarken garip bir mutluluk hissettim.

Kısa sürse de iyi hissettirdi.

Mehmet UHRİ