O sıcak yaz günü dağ yoluna yola girip yolda kalmasam ne o karınca gibi çalışkan insanları tanıyacak ne de varlıklarını fark edecektim.
Kabahat benimdi. Ana yolun asfalt onarımı nedeniyle sıkışık olduğunu görünce alternatif dağ yoluna yönelip yönümü şaşırmış, girdiğim o sapa yolda arabam arıza yapmıştı.
Cep telefonun çekmediği dağ başında öylece kalakalmıştım. Yolu gözlerken aceleciliğim için kendime kızıyor ana yoldan ayrılmamalıydım diye söyleniyordum. Arabamı kilitleyip yürümeyi düşünsem de ne tarafa doğru ve ne kadar yürümem gerektiği konusunda hiçbir fikrim yoktu.
Elbet geçen bir araba olur umuduyla beklerken hava kararmaya başladı. Ne kadar beklediğimi hatırlamıyorum ancak hava iyice kararmışken uzaktan bir çift far göründü. Yaklaşınca gelenin traktör olduğunu anladım. Üzerinde yaşlı bir adam vardı. Heyecanla el edip durdurdum. Durumu anlatıp telefon ile yardım isteyebileceğim bir yere kadar bırakmasını rica ettim. Cevap vermedi. İnip traktörünün arkasındaki demir kutuyu açtı, bir şey aradı. Yüzünü ekşitip “tomruk çekiciyi evde bırakmışım. Olsaydı kaldırır çekerdik arabanı. Bu saatten sonra bu yolda kimseyi bulamazsın. Atla hele bizim eve gidelim. Bakarız çaresine.” Dedi.
Gideceğimiz yerde cep telefonunun çekip çekmediğini sordum, cevap vermedi.
Arabamı kilitleyip traktörün kenarına iliştim. Asfaltta bir süre yol aldıktan sonra toprak bir yola sapıp bir yarım saat daha hoplaya zıplaya ilerledik. Ne bir ışık, ne de bir sesin olmadığı yerlerdeydim. Yolun sonuna doğru cılız bir ışık belirdi. Yaklaştığımızda yanan ışığın lüks lambası olduğunu fark ettim. Ulaştığımız bağ evinin elektriği yoktu. Cep telefonu ise tahmin edileceği üzere çekmiyordu.
Traktörü süren yaşlı adam kadar olmasa da yaşlı sayılabilecek hanımı karşıladı. Hiçbir şey söylemeden elime bir gaz lambası tutuşturup tuvaleti gösterdi. Elimde gaz lambası ile çekinerek girdiğim bağ evinde oldukça temiz sayılabilecek bir tuvalet ve lavabo bulmak sevindirmişti. Dışarı çıktığımda evin hanımı çardağın altına sofra hazırlamıştı. Pek konuşmuyorlardı. Bir iki lokma yedikten sonra bizim ihtiyar hanımına dönüp “yolda buluştuk” dedi. Sonra yine konuşmadan yemeğe devam ettiler.
“Yemekten sonra tomruk çekiciyi de alıp arabanın yanına gidecek miyiz?” diye sordum.
Kafasını kaldırmadan yemeğine devam etti. Bitirdikten sonra hanımına “tanrı misafirine bir döşek aç hele” deyince teslim bayrağını çektim. Yemekten sonra bahçede evin duvarına yasladıkları divana geçtik. Hanımı sofrayı toplarken yardım etmek istememi yadırgadıklarını görünce misafir olduğumu ve kurallara uymam gerektiğini fark edip vazgeçtim.
Baktım konuşmaya niyetli değiller, kendimi tanıtıp nereden gelip nereye gitmekte olduğumdan, neden dağ yoluna yöneldiğimden, arabamın arıza yapmasından söz etsem de ihtiyarları konuşturmayı başaramadım. Ayağa kalkıp önümüzdeki tütün tarlasının içine ilerledim. Çaresizce cep telefonumun çekip çekmediğini kontrol ettim. Şarjı bitmesin diye kapatırken ihtiyar yanıma gelip “yıldız kurdu toplama zamanı” dedi. Sessizce tütün yapraklarının altından ve gövdelerinden topladığı ateş böceklerini elindeki tahta kafesin içine atıyordu. Kaçmadıklarını görünce ben de bir iki tırtıl toplayıp destek verdim.
- Ateş böceği mi bunlar? Yakaladıklarınızı ne yapıyorsunuz?
- Yıldız kurdu deriz bunlara. Kafese koyar karınca ile besleriz. Onlar da aydınlatabildiği kadar ışık verirler oldukları yere.
- Tütüncülük mü yapıyorsunuz? Hani tütün ekimi bitmişti?
- Doğru dersin, tütün ekmenin anlamı pek kalmadı ama bildiğimiz başka iş yok. Tütün, pamuk eker biraz da bostan yaparız.
- Sizden başka kimse yok mu? Çocuklar filan?
- Olmaz mı? Okutup şehre gönderdik. O da bizim görevimizdi. Evlenip çoluk çocuğa karıştılar, torun gördük sayelerinde. Arada gelir, el öper yardım da ederler. Ancak onlar tırtıldan kelebeğe dönüp uçup gitti. Hanım arada ağlaşsa da hayatın gerçeği bu.
Henüz ay belirmediği için gecenin karanlığı hayli yoğundu. Yere doğru eğilip bakıldığında tütünlerin gövdelerinde yüzlerce yıldız kurdunun yanıp sönen ışıkları görülüyordu. Toplamayı sürdürdük. Uzaktan hanımının “çay hazır” sesi ile çardağa döndük. İhtiyar topladığı yıldız kurtlarının kafesine yerdeki karınca öbeğinden bir tutam atıp kafesi sundurmanın altına astı.
Çay içerken de boş durmuyor kuruttukları cevizleri kırıp ayıklıyorlardı. Çocuklarını sorup konuşturmaya çalıştım.
- Çocuklar okuyup istedikleri yere gelebildiler mi?
- Okudular ama istedikleri yere gelebildiler mi bilemem. Büyük oğlanın el becerisi yoktu ama iyi hesap yapar, kafası matematiğe çalışırdı. Şimdi bir reklam şirketinde çizim filan yapıyor. Küçük oğlanın ise eli işe yatkındı. Becerikliydi. Gitti öğretmen oldu. Lisede tarih öğretmenliği yapıyor. Bir terslik var ama ben de anlamadım. Üsteleyince kızıyorlar, sormuyorum.
- Mutlular mı?
- Dedim ya sormuyorum. Ev geçindirip çocuk büyütüyorlar. Kafalarını kaldırıp kendilerine bakacak halleri yok.
- Neden böyle?
Cevap vermedi. Ayağa kalkıp kucağına aldığı ceviz kabuklarını sönmüş tandırın içine bıraktı. Tütün tarlasından bir dal kırıp yanımıza geldi.
“Neden olacak, bu topraklar hep böyle. Bazıları bu tütün gibi özünde çiçeğe durmaya çalışsa da yaprağı kıymetlidir. Onu yetiştiren hep uç alır, çiçeğe durmasın ister. Bazıları ise tersine yaprağa değil çiçeğe gitsin istenir. Pamuk gibi çiçeklenip kozaya dönüşmesi beklenir. Anladığım kadarıyla bu topraklar, bizim oğlanlar gibi çiçeğe gitmesin diye ucu alınıp bodur bırakılan tütün gibi insanlar veya yaprağa gitmesin çiçeğe dursun diye suyu kesilip eziyet gören pamuk benzerleriyle dolu.” dedi.
Muhabbetin devamında kışları ilçe merkezinde kalıp yazları atadan kalma arazilerine ve bu bağ evine gelip toprakla uğraştıklarını ekip diktikleriyle geçinip neredeyse hiç para harcamadan yaşadıklarını anlattılar. Zor olmuyor mu böyle diye üsteleyince hanımı çayları tazelerken “Biz ev diye bu damı, bu toprağı bildik.” dedi.
Çayımı tazelerken misafirperverlikleri için teşekkür ettim. Cevap vermeyip cevizleri kırmayı sürdürdüler. Gecenin devamında izin isteyip hazırlanan yer döşeğine uzandım. Birileri beni merak etse de ulaşamayacakları bir yerde olmanın tedirginliği içinde uykuya daldığımı ve her şeyin birbirine karıştığı çiçekli böcekli garip rüyalar gördüğümü hatırlıyorum.
Ertesi sabah erkenden dışarıdan gelen sesler ile uyandım. Ortalık ağarmış güneş henüz doğmamıştı. Bahçeye çıktığımda ikisini de yine çalışırken buldum.
İhtiyar çardağın görece daha gölge olan tarafında toprağa kısa aralıklara çaktığı kazıkları kalın tahta çıtalarla birbirine çiviliyor, hanımı ise kalın iğne ile ince urgana dizdiği tütün yapraklarını kuruması için çıtaların arasına bağlıyordu. Bir kenarda geceden toplanmış kırma tütün yapraklarına bakılırsa uyumamış, çalışmışlardı. Karınca gibiydiler. Onları hiç boş otururken görmediğimi fark ettim. Beni görüp selam verdiler ve işlerini yapmayı sürdürdüler. Elime iğne alıp yaprakları ipe dizmelerine yardım ettim. Görünen o ki yapraklar kurumaya dizilmeden yola çıkılmayacaktı.
“Yaprakların işi bittikten sonra yola çıkıyor muyuz?” diye sordum. Kahvaltı etmeden olmaz dediler. Beni merak edeceklerini söyleyip bir an önce cep telefonumun çektiği bir yer bulup haber vermem gerektiğini söylesem de dinletemedim.
Elimi yıkarken tütün yapraklarının parmaklarımı sarartmış olduğunu fark ettim. Kahvaltı sırasında hanımı benim telaşlı halime bakıp “Her işte bir hayır vardır. Sıkma canını gidersin varacağın yere” deyince “gece vakti dağ başında yolda kalmanın hayrı mı olurmuş?” Diye söylendim. Birbirlerine bakıp gülüştüler.
İhtiyar önündeki tandır ekmeğini ikiye bölüp bana uzattı ve söze girdi;
- Hayrı olur da kime hayrı olur bilemezsin. Yıllar önce çocuklarım küçükken bekarlık arkadaşlarımla kasabanın kenarındaki piknik alanına gitmiştik. Evlenmiş baba olmuştuk ama serde delikanlılık vardı. Hepsi mahalle arkadaşımdı. Yedik içtik. Dönerken senin gibi yolda kalmış bir araba ve içinde karı koca gençten bir çift gördük. Bizim arabada yer olmadığı için onları alamayacaktık. Kasabaya yeni atanan öğretmen karı koca olduklarını sonra öğrendim. Yardımım dokunur belki diye inip yanlarında kaldım. Uzunca bir süre uğraştıktan sonra arabayı çalıştırıp yola çıkmayı başardık. Kasabaya vardığımızda arkadaşlarımı taşıyan arabanın önlerine çıkan bir köpeğe çarpmamak için direksiyon kırıp kasabanın girişindeki köprüden aşağı uçtuklarını ve hepsinin öldüğünü öğrendim. Bir şey beni çocuklarıma bağışlamış, arkadaşlarım ile birlikte ölmekten kurtarmıştı. Gerçi o zaman hiç böyle bakmamış olanlara isyan edip durmuştum. O gece onlara hepimiz yardım edebilirdik. Arka koltukta kenarda oturan olduğum için arabadan ben indim. Arkadaşlarımı toprağa verdiğim günden beri biraz da onlar için yaşıyor, hayatımı daneleyip oraya buraya saçıyorum. Aklımca onları da kendi hayatımda yaşatmaya çabalıyorum. Dedim ya neyin kime hayrı olduğunu zaman gösterir. Karnını doyurduysan el at şu tomruk çekiciyi traktöre yükleyelim de örümceği ağına kavuşturalım.
Son söylediklerini anlamasam da üstünde durmadım. Tomruk çekiciyi traktörün ardına yerleştirip yola çıkmaya hazırlandık. Hanımının elini öpüp teşekkür ettim. Helalleştik. Yanıma bir parça ekmek ve peynirden oluşan azık vermeyi de ihmal etmedi.
Yola koyulup arabanın yanına vardığımızda güneş yükselmişti. Tomruk çekici ile arabanın burnunu yukarı kaldırıp traktörün arkasına bağladık. Traktör eşliğinde ana yol kenarındaki benzinciye varmamız bir kaç saat sürdü. Cep telefonum çekmeye başlamış evdekileri arayıp haber verebilmiştim. Bizimki arabayı yere indirdikten sonra gitmek için izin istedi. Bulduğumuz tamirci arabanın sorununu kısa sürede giderdi. Tamirciye ödeme yapmak için cüzdanımı çıkardığımda bizimkine de yardımının karşılığı olarak ödeme yapmak istediğimi söyledim. Elini kaldırıp sert bir bakış attı. “Hiç olmazsa masrafını” diyecek oldum susturdu.
- Git hadi. Evdekiler seni bekler. Bana borcun yok. Burada olanlar o kazada bıraktığım arkadaşlarımın hesabına yazıldı ve ödendi.
- Kartımı vereyim, işiniz olursa beklerim. Ödeşiriz.
- Ne laf anlamaz adamsın. Ödeşme yok. Sen bizim için hanıma tanıttığım gibi “yolda buluştuk” tan başka biri değilsin. Bu kadarı yeter. Gitmeliyim. Yağmur gelmeden tarladan pamuğu kaldırmam gerekiyor.
Elini sıktım. Arka koltuktaki yazlık şapkamı “Güneşten korur. Benden sana hediye, başka bir anlamı yok” diyerek uzattım. Hafif bir gülümseme belirdi. “Belki tüm hayır bu şapkadadır, kim bilir?” dedi ve başına yerleştirdi.
- Sizi ve eşinizi unutmayacağım. Hiç sizler gibi çalışkan ve sevecen birilerini tanımamıştım. Karınca gibisiniz. Sürekli çalışıyorsunuz. Üstelik kim olduğumu bile sormadan yardım ettiniz. Size minnettarım.
- Karıncayız ya. Bağ yerinde ne olur insan? Ya balcılar gibi arıları çalıştırıp tembellik yapar ya da bizler gibi sefil karınca olur gün boyu çalışır. Burada herkes biraz karıncadır.
- Peki ya çocuklar, onlar da sizin gibi mi?
- Şehir ne karınca, ne de arı barındırıyor. Şehirde herkes senin gibi örümceğe benziyor. Bizim çocuklar da öyle. Yolda kaldığında derdin araba olsa da benden telefonunun çektiği bir yere kadar ulaştırmamı istemedin mi? Ağını kaybetmiş örümcek gibiydin. Bak onca aksiliğe rağmen ağına ulaşınca rahatladın. Dediğin gibi, biz karıncayız, yeri gelir örümceğe veya tırtıla av oluruz ama hep çalışırız. Üstelik kendimiz için değil birbirimiz için çalışırız.
- Örümcek gibi olmak pek iyi bir şey değil, anladığım kadarıyla.
- Örümcek gizlenir, göremezsin. Onu var eden yaptığı ağdır. Ağını görünce örümceğin orada olduğunu bilirsin ama kendini pek kimseye göstermez. Şehir insanları da örümcek gibi ürkek ve hep kendine çalışır. Kocaman şehirde küçücük bir hayatın içine tıkılıp ağında bekleyen örümcek gibi yaşamayı matah bir şey sanıyorlar. Evden işe işten eve gidip geliyor, ne gökyüzünü görüyor, ne de birbirlerini. Korkularını bile paylaşmıyorlar. Çocuklarım buna alıştı, alışana kolay belki. Ancak biz alışamadık.
- Peki ya karınca?
- Karınca gizlenmez, neyse odur. Hep çalışır. Ancak diğer karıncalar için de çalışır. Buraların insanı karınca gibidir. Biz de ürkek yaşarız ama korkularımız ortaktır. Pamuğa yağmur yağacak veya tütüne zararlı dadanacak diye endişeleniriz. Böyle olmak bize iyi geliyor.
Tomruk çekiciyi traktörün arkasına birlikte yerleştirdik. “Hadi git artık, yolcu yolunda gerek, ana yoldan da ayrılma” diyerek sırtımı sıvazladı. Helalleştik. Verdiğim şapkayı kafasında düzeltip traktörüne bindi ve hafiften bir el sallayıp uzaklaştı.
Tekrar yola koyulduğumda tütün yapraklarının avuçlarıma sinen sarılığından başka bir gün önceye göre hiç bir şey değişmemiş gibiydi. İhtiyarın ismini dahi öğrenememiştim. Benim için de “yolda buluştuk” deyip geçmişlerdi.
Yaşananların o iki sözcüğe nasıl sığdığına hayret ediyordum. Ana yol ise yine ağır akıyordu.
Mehmet Uhri
içim ısındı be.Ağzına,aklına sağlık.