Yorucu ve yoğun geçen bir haftanın son günüydü. Hastanede mesai sona ermek üzereydi. Berbat bir hafta sonu trafiğinin beni beklediğini düşünüyor elimdeki işleri toparlayıp çıkmaya hazırlanıyordum.
Odamın kapısında iyi giyimli yaşlıca bir beyefendi belirdi.
Sıkça karşılaştığımız üzere yine sorularına tatminkâr yanıt bekleyen hasta veya hasta yakınlarından biri olduğunu düşündüm. O ise eşikte durup saygıyla “Girebilir miyim? Size bir emanet teslim etmem gerekiyor” dedi ve izin vermemi bekledi. Elindeki paketi masamın üstüne bıraktı. Oturmasını rica edip paketi açtım. Küçük pencereli daracık oda görseli içeren yağlı boya tablo ile bir süre bakıştık. “Bu güzel ve anlamlı resim için kime teşekkür etmem gerekiyor?” diye sordum. Kafasını kaldırmadan kederli bir ifadeyle “Rahmetli kardeşim, bunu size götürüp teslim etmemi vasiyet etmişti.” Diye yanıtladı.
Daha sonra kendini tanıttı. Kardeşinin uzun süren hastalığı boyunca sık sık hastaneye yatırılmak zorunda kaldığını, bu yatışlar sırasında pek çok anısının olduğunu en çok da benden söz ettiğini, bu tabloyu da benim için ayırdığını söyledi. Resmin arkasını “tanıdığım doktorların en şövalyesine” diye imzalamıştı.
Hastamızı unutmam mümkün değildi.
Erken yaşta çok yıpranmış bedenle beklentilerden fazla yaşatmayı başarmış olsak da genç sayılabilecek yaş için üzücü bir kayıptı. Zor ve sıra dışı biriydi. Hastamızın bir abisi olduğundan söz ettiğini ancak tanıştığımızı hatırlamadığımı dile getirince hastaneye hiç gelmediğini, hep yurt dışında olduğunu vurguladı. Mesainin bitmiş olduğunun farkındaydı. Gitmek için izin istedi.
Berbat bir trafiğin beni beklediğini, çıkmak için acele etmediğimi, bir yorgunluk kahvesi içmek istediğimi eşlik ederse memnun olacağını söyledim. Geri çevirmedi. Kahveyi hazırlarken “Hastamız sizden gururla söz eder, abisinin başarılarıyla övünürdü” dedim.
- Ben ise kardeşimden utanır, varlığını kimse bilsin istemezdim. Siz de biliyorsunuz yaşadığı “bohem” hayat onun tercihiydi. Aile ve toplum değerlerine sıkı sıkıya bağlı muhafazakâr sayılabilecek annem ve babam için de büyük hayal kırıklığıydı. Okul hayatı da seçtiği meslek ve sonrasında da hep farklı biri olmuştu. Toplum ve değerlerini takmaz istediği gibi hoyrat ve özgür yaşamaya çalışır kimseyle anlaşamazdı. Kim bilir size de ne zorluklar yaşatmıştır?
- Zor biri olduğunu kabul ediyorum ancak tanımaya değer olduğunu hiç abartmadan söyleyebilirim. Ondan hayata ve sanata dair çok şey öğrendiğimi de itiraf etmeliyim. Haberim olsaydı cenazesine katılmak isterdim.
- Biliyorum. Kardeşim de öyle söyleyip, vakit gelip yolculuk başladığında özellikle size haber vermemem konusunda beni uyardı. İşinin hakkını verip ölümle mücadele eden hekimlerin cenaze törenlerinden pek haz etmediklerini, yenilmişlik hissi verdiğini söyleyip anlayış göstermemi istedi.
- Bu konuyu da konuşmuştuk. Gönderdiği resmin üzerinde yazdığı gibi bizlere “şövalye” derdi. Onun gözünde doktorlar kimseye boyun eğmeden ölüm ile savaşmaya ant içmiş kahraman şövalyelerdi.
Kahveyi hazırlayıp fincanlara dökerken odayı kaplayan çekici kahve kokusu koridora ulaşmıştı. Kokuyu alıp kapıdan kafasını uzatan bir meslektaşım ısrar etmeme karşın çocuğunu okuldan alması gerektiğini vurgulayıp eşlik edemediği için üzgün olduğunu söyledi.
Hastamız gençliğinde alkol ve madde bağımlılığı nedeniyle birkaç kez tedavi görmüş hızlı yaşayıp kendini genç yaşta tüketmişti. Pek çok kez hastanemize yatırılmış ve çoklu organ yetersizliği nedeniyle zor günler geçirmişti. Sanırım bir üst merkezde karaciğer nakli de olmuş ancak gidişat pek değişmemişti. Kahvelerimizi yudumlarken gönderdiği resmi inceliyordum. Hastamızın abisi biraz da utanarak “bana kardeşimi anlatmanızı isteyebilir miyim? Hep uzaktık ve tanımak için hiç çaba harcamadığımı onu kaybettikten sonra fark ettim.” Dedi.
- Dedim ya sıra dışıydı. Tanışmamız da öyle oldu. Gecenin bir saati hastaneyi terk et, pijamalarla sokağa düş. Polisler şüphelenip yakalayıp getirmese biz kaçtığını bile fark etmeyecektik. Hastaneden gitmek isteyip sağlık sorunları yüzünden izin koparamayınca kaçmaya yeltenmiş polisler de sapık zannedip içeri atmaya kalkmıştı. Üzerinde kimlik de olmayınca polisleri hastamız olduğuna ikna etmekte hayli zorlanmıştık. Sonuçta ne yapıp edip o gece hasta haliyle imza verip çıkmış, evinin yolunu tutmuştu. Yalnız yaşadığını ve pek de düzenli ev hayatı olmadığını birkaç gün sonra Hızır acil ambulansıyla karaciğer komasında gelince anlamış bir daha kendi isteği ile bile olsa hastaneyi terk etmesine izin vermemiştik. Onun da gözü korkmuş bir daha öyle işlere kalkışmamıştı.
- Başka?
- Hastaları bahçede etrafına toplayıp hepsiyle sosyokültürel seviyesine göre muhabbet etmeyi başarırdı. Hayat adamıydı. Hatırladığım kadarıyla ailesinin ısrarı ve dayatması ile mimarlık okumuş ama hiç mimar olarak çalışmamıştı. Resim yapmaya merak sardığından ancak yeteneğinin olmadığını anlayıp hayal kırıklığı içinde bıraktığından, alkole de o dönemde başladığından söz etmişti. Yine anlattığına göre sanat eleştirmenliği yapıp orada burada yazdığı yazılar nedeniyle sanat camiasından hatırı sayılır düşman edinmişti.
- Herkesin gölgeye saklanıp ışıktan kaçtığı, görünmemeye çalıştığı bir ülkede elinde fener ve aynayla dolaşırsan ne bekliyorsun ki?
- Evet, hatırladım rahmetli de öyle demişti. “Bu topraklar ışıktan kaçanların, gövdesi küçük gölgesi büyük insanların ülkesi. Herkes kendinde eksik veya hatalı bir şeyler olduğunu biliyor ve görünsün istemiyor, kendileri bile aynaya bakmaktan korkuyor” demişti. Bu konuyu bir nöbet akşamı hastane bahçesinde mangalda balık pişirirken konuştuğumuzu hatırlıyorum. Oda arkadaşlarını alıp bahçede mangal yakmışlar, nöbetçi şef olan beni de davet edip akılları sıra idari onay almayı planlamışlardı. Rezalet büyümeden veya bir yerler yanmadan hızlıca işi halledip pişirilen balıkları ekmek arası yapmış ve bahçenin kuytu bir yerinde muhabbetle yemiştik. Bu kez oda arkadaşı bir balıkçıydı ve balıkları o getirtmişti. Bizimki balıkçıyı konuşturup ara sıra kızdıracak laflar ediyor balıkçılığın ağ açıp beklemekten ibaret pasif bir iş olduğunu söyleyip “Yaptığınız iş değil. Balıklar alık olmasa zor yakalarsınız” diyerek dalga geçiyordu. Balıkçı ise “her balık kendi ağını arar, hayat bunu gerektirir. Sen de ben de düştüğümüz bu ağda sonumuzu biliyoruz. Artık, gittiği yere kadar. Sen eğlen hele” diye serzeniş yüklü yanıt vermiş herkesi susturmuştu.
Kahvesini bitirmek için acele etmiyor bir yandan da “sizi geç bıraktırmıyorum umarım?” diye sormadan edemiyordu. Rahmetlinin sanat eleştirmenliğini bıraktıktan sonra topladığı resimleri müzayedelerde satarak geçimini sürdürdüğünü ancak geriye pek bir şey kalmadığını söyledi.
- Kardeşim benden nasıl söz ederdi? Anlatır mıydı?
- Dedim ya sizi gururla anlatırdı. Okumuş ailelerin ilk çocukları gibi özenle yetiştirilmiş iyi terbiye verilmiş olduğunuzu, başarıyla okuyup ailenin gururu olduğunuzu söylerdi. İkinci çocuk olunca anne ve babanın azalan enerjisi ve hevesi yüzünden daha özgür kalabildiğini ancak bunun da hep sorun olduğundan yakınırdı. Bir keresinde kesip sakladığı sizinle ilgili bir gazete haber kupürünü cüzdanından çıkarıp gururla göstermişti. Yine de ailesinin istediği kişi olmak uğruna kendi olamadığınızdan söz edip “bunu ona anlatmaya çalıştım ama dinlemek istemedi” demişti.
Bu sözlere uzun süre yanıt vermedi. Hüzünlenmişti. Ağzından belli belirsiz bir sözcük çıktı; “Pentimento”
- Pentimento mu? Evet, bunu hastanede sıkça dile getirirdi. Yağlı boya ile uğraşan ressamların başlayıp vazgeçtikleri resimlerin üzerini boyayıp aynı tuvali başka bir resim yapmak için kullandıktan yıllar sonra boyanın kuruyup incelmesiyle alttaki resme ait görsellerin yeni resmin içinden görünür hale gelmesi olduğunu ondan öğrendik. Bizim için zor hastaydı. Yakınmaları ile ilgili bulguları onca araştırmaya karşın tek bir hastalık adı altında toplayamamıştık. O ise boşuna araştırdığımızı, hasta olmadığını tüm bunların pentimento olduğunu vurgulardı. Başlangıçta kulak asmadık ama sonuçta o haklı çıktı. Geçmişte kalan ve üstünü örtmek istediği pişmanlık ve vazgeçişler bedeninden ve ruhundan pentimento gibi görünür hale geliyordu.
- Bu konuyu kardeşimle hiç konuşmamıştık. Onu kaybetmeden birkaç gün önce çocukluğumda yaptığım bir resmi saklamış olduğunu söyleyip çıkarıp bana verdi. Kuru boya ile bir yarış arabası çizmiştim. Babam hiç beğenmemiş ve sildirip üzerine onun beğeneceği bir resim çizmek zorunda kalmıştım. Resmin içinde hayal meyal o yarış arabasının silinmiş izleri seçilebiliyordu. “Bu da senin pentimenton” diyerek uzatmış ve açıklamıştı. Çocukluğumda benim yarış arabalarına ve oto yarışçılığına tutkum olduğunu ve gelecekte yarış arabası pilotu olmak istediğimi bir tek o biliyordu. Anne ve babama bile söyleyememiş kör bir tutku olarak içime gömmüştüm.
Gözleri dolmuş omuzları çökmüştü. Bir süre sustuktan sonra derin bir nefes alıp ciddiyetini takındı. Ayağa kalkıp gitmek için izin istedi. Kahve ve sohbet için teşekkür etti. Biraz daha kalabileceğini daha anlatacaklarım olduğunu söyledim. Ancak gitmesi gerektiğini, birkaç gün sonra tekrar yurt dışına gideceğini, gitmeden vermesi gereken bir emaneti daha olduğunu söyledi. Merak etmiştim “Bir sonraki emanet kime gidecek? Tanıyor muyum?” diye sordum. Hafifçe gülümsedi; “Emin değilim ama sanırım tanıdığınız biri. Bir balıkçı. Balıkçıya yeni bir ağ alması için elinde kalan son üç beş kuruşu vermemi istedi. Bir de el yazısıyla yazdığı “ben aradığım ağı buldum, sen acele etme sakın. Aramaya devam” notunu ileteceğim.” dedi. Gülümsedi, elimi sıktı.
Odadan çıktı gitti.
Hastamızın abisini o günden sonra görmedim.
Gönderdiği emanet resim ise karşımdaki duvarda asılı. Boş bir odanın bile nasıl sıcak ve insancıl olabileceğini anlatan o resim özellikle sıkıldığım zamanlarda içimi aydınlatıyor. O daracık odanın penceresinden kuş olup özgürce uçup gidebilmeyi düşündürse de rahmetlinin bu resmi seçip göndermekle ne anlatmak istediğini hiçbir zaman tam olarak öğrenemeyeceğim.
Belki yapmak istediği de böyle bir şeydi.
Dr. Mehmet Uhri
Doktorum, hastanız ve siz birbirinizle karşılaştığınız için şanslıymışsınız; ne mutlu… Bir sonraki buluşmanıza dek daha çok sihirli sözcükler yazmanızı dilerim.
Selamlar,
Aytuna (Mustafa K. Çalık’ın eşi)
Sayın Uhri, ara ara sayfanıza bakıyor ama yeni bir şey olmadığını görünce bir süredir bakmayı bırakmıştım. Gazetelerden sıkılınca yine okumaya değer bir şeyler arama peşine düşünce ilk aklıma sizin sayfanız geldi. Yazınızdan küçük notlar aldım, belki bir şiir ile bende kendi içimdekileri dökebilirim.
Hafızanıza, dilinize ve kaleminize sağlık. Teşekkür ederim. Sevgilerimle,
Sayın Uhri
Yazılarınızı büyük bir keyifle takip ediyorum. Aslında hergün her insanın etrafında bir çok şey olup bitiyor ve yaşanıp tükeniyor. Ancak bu olayları fark edebilmek, bu olaylara herkesin göremediği yönleriyle anlamlandırmak ve elbette bu farklılığı edebi olarak ifade edebilmek konusundaki marifetinizi kutluyorum. Saygılarımla