Hastane için birbirinin aynı sıradan günlerden birindeydik. Anlatacaklarım serviste hekimlerin bir araya gelip soluklandığı birkaç sandalye masa ve kanepe içeren mütevazı hastane odasında yaşandı. O küçücük odada anlamlı bir seremoni yaşanıyordu.
“Kumbara bundan sonra sende. Umarım içini yeterince doldurur, zamanı gelince hak ettiğini düşündüğün birine emaneti devredersin.” Diyerek elindeki kutucuktan çıkardığı şık küçük masa saatini meslektaşının avucunun içine bıraktı.
Çalışkanlığı ile bilenen ve sevilen meslektaşımız akademik kariyerine üniversitede devam etmek için veda turlarına başlamıştı. Hediyeyi takdim eden ve yukarıdaki sözleri sarf eden ise hastanemizin emektarlarından hekim abimizdi.
Odadakilerin bakışları altında hediyeyi alan meslektaşımız “Ne gerek vardı?” gibisinden bir şeyler geveleyip teşekkür etti.
Kısa süren sessizlikten sonra odadakilerden biri dayanamayıp “iyi de hocam kumbara dediniz. Bu kumbaraya hiç benzemiyor. Üstelik küçücük şeyin içini doldurmaktan söz ettiniz. Nasıl kumbara bu?” diye sordu.
Gözler emektar uzmana çevrilince bizimki veda turları yapan meslektaşımızın avucunda duran hediyeyi işaret edip “ömür kumbarası” diye yanıtladı.
Sonra meslektaşıma dönüp anlatmaya başladı;
- Bunu beni yetiştiren rahmetli klinik şefim zorunlu hizmete giderken hediye etmişti. Saat gibi göründüğüne aldanmayıp bir tür kumbara olarak görmem gerektiğini söylemişti. Anlamadığımı görünce ilk kez onun ağzından duymuştum “ömür kumbarası” tanımını. Açıklamaya çalışsa da gençlik heyecanı ve o zamanın kariyer telaşı ile pek anladığımı söyleyemem. Kısaca bu bir ömür kumbarası ve anlamını biraz da senin bulman gerekiyor.
Odadakilerden biri dayanamayıp “Bir gizem olduğu anlaşılıyor. Yine de bunu size veren hocanızın nasıl bir açıklama yaptığını biraz daha anlatsanız, ipucu verseniz ne iyi olur” diye araya girdi. Bizimki bir süre susup düşündü. Sessizce bekledik. Sanki hatırlamaya çalışıyordu. Sonra bizlere dönüp hocasıyla olan diyalogu anlatmaya başladı.
- Hocam “Ömür kumbarası saate benzer içine attıkların ise hatırladığın anlardır.” Demişti. Çok basmakalıp bir cümle olduğunu düşünmüştüm. Sonra hatırladığım kadarıyla şöyle devam etmişti; “Eline aldığın ilk anlarda ne çok şey atarım bunun içine diye düşüneceksin. Sonra samimi olup kendin, sadece kendin olduğun anların azlığını fark edip onca anı zenginliği içindeki fakirliğine hayret edeceksin. Hep başkaları ve o başkaları ile birlikte paylaştığın mutlu anların arasından sadece kendin olduğun anları ayıklayınca elinde kalanların azlığına hayret edeceksin.” Demişti.
- İyi de neden zaman veya hayat kumbarası demiyoruz da ömür kumbarası diyoruz.
- Bu soru benim de kafamı çok kurcalamıştı. Yanıt basit aslında. Hayat veya zaman dışımızda akıyor. Ömür ise içimizde. Bize ait ve sonlu olan, ömür. Hayat ve zaman biz olsak da olmasak da sürüyor. O yüzden doldurmaya çalışacağın ömür kumbarası olmak zorunda.
- İyi de bunu niye yapacağım. Bana ne kazandıracak?
- Ben de hocama buna benzer bir soru sormuştum. “Sadece kendin olup kimse fark etmese de kendi yaptığının heyecanını hatırlayıp kenara attığın anlar girecek kumbaraya. Tek başınayken yakalayıp kaçırdığın veya tuttuğun balık, o balık ile beslediğin kedi ne bileyim kendin olduğun ve orada o an sen olmasan yaşanmayacağını bildiğin başkaları umursamasa da seni heyecanlandıran bir olay hatta kendine söylediğin yalan gibi tekil ne varsa ömür kumbarana dâhil olacak. Böylece içinde bulunduğun hayatın hiç olmazsa bir kısmının kendi hayatın olduğunu bileceksin. Dahası kumbarayı doldurmak için çabalarken aynada görüneni veya başkalarının gözündeki kendini bırakıp doğrudan içeri baktığında görünen biri daha olduğunu yani kendini fark edeceksin.Bundan iyi kazanç mı olur?” Gibi bir yanıt vermişti. Dedim ya bu sözler o zaman fazla felsefi ve uçuk görünmüş üzerinde çok düşünmemiştim.
- Ama şimdi benim düşünmemi istiyorsunuz.
- O gün hocamın işaret etmeye çalıştığı şeyi anlamamış olsam da zamanla üzerinde düşününce ömür kumbarası boş olduğu halde bunun farkında olmayan ne kadar çok insan olduğunu fark ettim. Mutlu mesut olsalar da yaşadıkları kendi hayatları değildi. Başkasının hayatını devralıp günü geldiğinde devrediyorlardı. Sanırım ben de bunlardan biriydim. Yıllar sonra hocamın rahmetli olduğu gün kumbarayı ve sözlerini hatırlayıp bıraktığı öğüdü tutmak gerektiğini düşündüm. O gün geç de olsa hayata başka türlü bakmaya başladım.
- Ne yaptınız? Nasıl doldurdunuz kumbaranızı?
- Çoğu insan için önemsiz gelebilecek göze batmayan ancak kendimi iyi hissettiren bir şeyler yapmaya çabaladım. En yakınlarımın bile bilmediği kimseden onay beklemediğim küçük yardım ve eylemlerle tanımadığım bilmediğim yüzlerini görmediğim hayatlara dokundum. Bu bazen bir insan bazen de bir sokak hayvanı veya bitki oldu. Kimseden onay beklemediğim için bilinmesini de istemedim. Ne de olsa kendi hayatıma erişmeye çalışıyordum. Dışarıdan bencilce görüneceğinden çekindiğim için gizli tuttum. Kumbara ile sırdaş oldum. Pek bir şey dolduramasam da kumbaraya bir şeyler sığdırmaya uğraşırken kendime karşı samimi olmayı öğrendim.
Konuşurken boğazı kurumuştu. Masada duran bardağa su doldurup yudumladı. Sonra bizlere bakıp “Neyse gereğinden fazla konuştuk. Uğurladığımız meslektaşımız için küçük bir hediye işte uzatmayalım.” Dedi.
Hocamız konuyu kapatmaya çalışsa da anlattıklarını hepimiz kendimize göre anlamlandırmaya çabalıyorduk. Birimiz yine dayanamayıp “İyi de kumbaranın dolduğunu nasıl anlayacağız?” diye sordu. Hepimiz gelecek yanıt için bizimkine döndük. Az önce “Uzatmayalım” dediğini hatırlatsa da ısrar üzerine sözlerine devam etti.
- Kumbaranın dolu olup olmadığını anlamak hiç kolay değil. Öyle çalkalayarak anlayamazsın. İçine girebilmek gerekiyor. Üstelik yalın bir yalnızlıkla sadece kendin olarak girebilirsin. Bu küçücük kumbaranın içinde ne denli büyük bir boşluk olduğunu anladığında dönüp yaşadığın hayatı ve yaşamak istediklerini sorgulamakla başlıyor her şey. Hepimiz hayata bir şekilde tutunuyoruz. Bize sunulan olanaklar, yönlendirmeler ile kimlikler inşa ediyor kariyer kovalıyor değerler ve ilişkiler üzerinden içinde bulunduğumuz hayat balonunu büyütüyoruz. Hayat dışarıda büyürken geçip giden o bize ait kısacık ömrü ne yazık ki unutuveriyoruz.
- Yani?
- Yani aslında kumbara sensin. Kumbaraya baktıkça saati ve geçen zamanı göreceksin. Zamanın döngüselliğini ve her gün aynı güne uyandığını fark ettiğin an ömür kumbaran için de bir şeyler ayırmak zorunda olduğunu hissedeceksin. Gün gelecek, bir tat, bir koku, belki bir esinti sana kumbaranın içinde olanları hatırlatacak. Kumbara hiç açılmayacak ama sen içinde ne olduğunu veya ne olmadığını bileceksin.
- Peki ya sonra?
Bu sözler üzerine veda turlarını yapmakta olan meslektaşımıza bakıp gülümsedi.
- Sonra kumbarayı devretme zamanı gelecek. O küçücük boşluğu hayalleri ve yaşanmışlıkları ile yeni baştan dolduracak hak eden birini bulduğunda hocamın yaptığı gibi emaneti teslim edeceksin. Yükün hafiflemeyecek ama özgür olacaksın. Belki yeni bir kumbara hayal edeceksin. Üstelik bu kez elinde kumbaraya benzer bir şey de olmayacak. Kalan ömrünü o kumbaraya benzetmek için çırpınacaksın. Biriktirdiğin ömür yetmeyecek ama yine de sana ait olacak. Bu saatli kumbarayı doldurarak başlayacak devrettikten sonra kendine ait gerçek ömür kumbarasına gücün yetiğince ulaşmaya çabalayacaksın.
Odada derin bir sessizlik oldu.
Söylediği sözleri hazmetmeye çalışırken veda etmekte olan meslektaşım pandemi koşullarına aldırmadan bizimkine sarıldı. Kısa süren duygusal andan sonra kıdemli uzman abimiz meslektaşımıza bakıp “Sanırım emaneti bana aktaran hocamın anlatmaya çalıştığı böyle şeydi. Gittiğin yerde kumbara hep gözünün önünde olsun. Sana kendini hatırlatacak acımasız ama yine de sadık bir arkadaş olacağından eminim. Sonrasında ne yapacağını artık biliyorsun” dedi.
Dediğim gibi; hastane için kendini tekrar eden sıradan günlerden biriydi.
Tüm bunlar o mütevazı hastane odasında yaşandı ve bitti.
Mehmet Uhri