Harf Tamircisi

TÜTSÜ

“Bakma öyle saf saf. Yabancı değiliz. Yaklaş ve dinle hele…” sözleri ile başladı sohbetimiz.

Orta Vietnam’ın Hue kenti yakınlarındaki tütsü atölyeleri ile ünlü Thuy Xuan köyündeydik. Tütsü çubuklarının imal edilip bir yandan da sergi ve satışının yapıldığı atölye hayli kalabalıktı.

Ortamda yanmakta olan farklı türde tütsülerden gelen ağır sayılabilecek koku hissediliyordu.

Ortamın kalabalığından ve kokulardan biraz olsun uzaklaşmak için atölye içinde sakin, havadar bir yer ararken kendimi yeni imal edilmiş tütsü çubukları öbeği ile muhabbet ederken buldum.

Bölge coğrafyasında tapınak veya kutsal mekanlara girenleri uzaktan kokuları ile karşılayıp eşlik eden o renk renk tütsü çubuklarının geveze oldukları kadar bilge olduklarını da söyleyebilirim.

Thuy Xuan köyü hayli yorucu bir günün son ziyaret yeriydi.

Tütsü atölyesinin görece sakin bir köşesinde çiçek tarlasını andırırcasına yığılmış kullanılmaya hazır tütsü çubuklarının kenarında bulduğum boş tabureye ilişmiş sessizce çevreme bakınıyordum.

Tütsülerin “Bakma öyle saf saf, yabancı değiliz.” sözleri ile önce bir irkildim.

İlk şaşkınlığımı atlattıktan sonra sesin geldiği tütsü çubuğu yığınına yönelip “Bana mı seslendiniz?” diye sordum. Hepsi birden konuşunca tütsülerden uğultulu bir ses yükseldi. Anlamadığımı görünce kırmızı tütsü grubunun arasından “Evet, evet sana sesleniyoruz. Yaklaş hele. Anlatacaklarımız var.” Diyen sesi işittim.

Oturduğum tabure ile birlikte tütsü çubuklarına doğru yaklaştım. Her ne kadar rengarenk görünüşleriyle göz kamaştırıyor olsalar da tütsü çubuklarının “Yabancı değiliz.” sözleri kafamı karıştırmıştı.

- Anlamadım. Nasıl yabancı değilsiniz? Sizleri ilk kez görüyorum. Geldiğim, yaşadığım coğrafyada tütsü kullanıldığına da çok az yerde şahit oldum.

- Pek çoğunun yaptığı gibi bizleri yanıp havaya karışan kokulu duman olarak gördüğün için anlayamaman normal. Hatta gereksiz bile buluyorsundur.

- O zaman siz anlatın. Nesiniz siz? Tütsü olmak nasıl bir şey? Dahası, tütsüye neden gereksinim duyuluyor?

Bu sorum üzerine kısa süren bir sessizlik oldu.

Yığının ortalarındaki turuncu sarı tütsü çubuğunun konuşmasını beklediklerini sözünü ettiğim sarı çubuk dile gelince anladım;

- Tütsüler de insanlar gibi göründüğünden çok daha fazlasıdır. İnsanın özündeki ruha benzer. Yanar biter, hayata karışır. Hepsi bir ömür olur. Yani sizin oralardan nasıl görünür bilemeyiz ama buralarda insanların hayatları çokça tütsüye benzer. İçin için yanar, koku olur, duman olur yaşadığı ortama karışır ve kaybolur. İnsanlar da bu benzerliğin farkındadır. Üstelik bu durum onları hiç rahatsız etmez.

Açıkçası kafam karışmıştı. Ortamdaki tütsü kokusunun da kafamın bulutlanmasında etkisi olabileceğini düşünüyordum.

Yine de anlatılanlar ilgimi çekmişti.

Yanlarında kalıp sohbetin devamını beklediğimi görünce yeşil renkli tütsü öbeği birbirinden farklı ağaç kabuklarının öğütülüp uçucu yağlarla hamur haline getirildiğini, elde edilen tütsü hamurunun genellikle bambu veya benzeri yanıcı bir ahşap parçasının üzerine kaplanıp kurutulduğunu anlattı.

Tütsü çubukları susunca bu kez ben salağa yatıp konuşturmaya çabaladım. “İyi de tütsünün insan ile olan benzerliğini yine de anlayabilmiş değilim. Sonuçta tütsü insan eliyle üretilen ve ortama karışan biraz duman bolca koku değil mi?” diye üsteledim.

Tütsü yığınından yine homurtu gibi sesler yükseldi. Sonra o turuncu sarı renkli olanı “Tam da öyle…” diyerek söze girdi.

- Tam da öyle… Dediğin gibi bizler görünen ötesindeyiz, görünmeyenleriz. Bu haliyle insanın ruhu gibi uçucu kaçıcıyız. Yanar biter ortama karışır ve yok oluruz. İnsan da öyle değil mi?

- İyi de insan niye yansın?

- Senin gibi anlamamakta ısrar edenlerle karşılaşınca boşa konuşuyoruz diye düşündüğümüz çok oluyor. Yahu, insan da tütsü misali ruhunu yüklenir koca bir ömrü yanarcasına tüketir. Giderken ruhunu dünyaya katar ve eksilerek yok olur.

- Nasıl? Herkes mi?

- Yok herkes değil elbet. Yüklenilen hayata bakar. Boşa yanan olduğu gibi dolu yanan da vardır. Onlar hep hatırlanır. Gerçi, ruhunu yüklendikten sonra yanmaya direnip çalı çırpı olarak kalmak isteyen, kafası karışıklar da az değildir. Onlar içlerini dökmedikleri, ortama bulaşamadıkları için ne olduğunu bilmedikleri bir eksikliğin huzursuzluğu içinde yaşarlar. Çevrelerini de rahatsız ederler. Sorunun kendilerinde olduğunu kabul etmeye de yanaşmazlar.

- Yani?

- Yani özünde insan da bizler gibi tütsü çubuğuna benzer. Hayatı üzerine bulayıp ruhunu dünyaya açanlar olduğu kadar hayatın üzerine bulanmasına tütsüye dönüşmesine direnenler de vardır. Onlar yaşadıklarını sansalar da uzaktan baktığında kuru bir çalı parçasından farksızdır.

- Peki ya hayatı üzerine bulayıp tütsüye dönüşenler? İlle de yanmaları mı gerekiyor?

- Hayatı üzerine bulayıp tütsü çubuğuna dönüşmek, ruhunu bulan bir çalı parçası olmak yetmez. Bir ucundan da tutuşman gerekir. Yanacak ufalanacaksın ki sana emanet edilen o ruhu aldığın yere teslim edesin.

- Yanıp yok olmak bu kadar mı önemli?

- Önemli elbet. Bölge insanı ruhunun emanet olduğunu, her ömrün de tutuşturulmuş tütsüye benzediğini bilir. Onlar için yanarak eksilerek yaşanan bir hayattır, ömür. Üzerine yüklenen ne varsa yanarken ortama katar varlığını geçici de olsa diğerlerine hissettirirsin. Biraz duman bolca koku olur başka ruhlara dokunursun. Vadesi geldiğinde de emaneti teslim eder geçer gidersin.

- Peki ya sonra?

- Sonrası hep aynı. Her tütsü gibi geriye ortama bıraktığın uçucu geçici koku kalır. O da bir süre sonra yok olur. Yani anlayacağın kabul etsen de etmesen de insan fena halde tütsüye benzer.

Bir süre durup tütsü çubuğunun söylediklerini düşündüm. Sonra “O zaman sanatçılar toplumun gerçek tütsüleri mi oluyor?” diye sordum.

Tütsü yığınından yine bir uğultu yükseldi. “Hepiniz birden konuşunca anlamıyorum” diye biraz sesimi yükselttim. Orta öbekteki turuncu sarı tütsü çubuğu “Başlangıçta pek umut vermemiştin. Biraz da olsa anlamaya başladığını görünce arkadaşlar heyecanlandı.” Diye araya girdi.

Ortamın sessizleşmesini bekleyip yine olanca bilgeliğiyle konuşmasını sürdürdü;

- O hepinizin üzerine titrediği, biri laf edecek diye korktuğu ömürleriniz var ya? İşte o ömürler özünde hiçten hiçe bir yolculuktan başka bir şey değil. Bedenlerinizle fazlasıyla ilgilenip uğraşmaktan hayatın, üzerinize giydirilmiş uçucu kaçıcı bir şey olduğunu görmüyor veya görmek istemiyorsunuz.

- Öyleyse hayatlarımızdan geriye ne kalacak? Hiç mi?

- Biz tütsüler için hayat, uçan kaçan geçici bir koku az da dumandan ibarettir. Sanırım sizler için de böyle. Hatıralarda kalan birkaç güzel anı, anlatı, yaşanmışlık. Hepsi bu…

- Peki ya zaman? Bu anlattıklarınızda zaman hep aynı zaman mı?

- Hiçlikten başlayıp yine hiçliğe doğru gidilen bir yolda -siz ona ömür diyorsunuz- zaman hiçliğin taşıyıcısıdır. Kimimiz hızlı kimimiz ise yavaş yanar. Hepimiz birbirimizin ama öyle ama böyle için için yanışını izler kendi yanışımıza da pek bakmayız. İnsanlar da böyle yapmıyor mu? Benziyoruz işte…

- Hep mi böyle?

- Eh… Küçük farklılıklar olmuyor değil. Bazılarının yanışı daha belirgindir. Kokusu ve dumanı dikkat çeker. Hatta bir arada yanıp daha güçlü koku ve duman saldıkları da olur. Kiminin ise yanışı içtendir. Yandığını bilirsin sezersin ama göremezsin. Sayıları azdır. Onlardan biriyle karşılaştığında hayatın zenginleşir. Çünkü ruhuna dokunur. O anı yaşar, hissedersin. Kimseye de anlatamazsın.

- Yani?

- Yani ömür dediğin hiçlikten hiçliğe yolculuk olarak fena halde biz tütsülere benzer. Ne olduğunu ve neye bulandığını bilirsen huzur bulur, kendinle kavga etmezsin. Yoksa aradığının ne olduğunu dahi bilmeden oradan oraya savrulur, buralara kadar gelir sersem sepelek biz tütsülerle laflayıp anlam bulmaya çalışırsın. Hadi git artık. Bak seni çağırıyorlar.

Gerçekten de otobüsümüz yola koyulmaya hazırdı. Beni bekliyorlardı.

Bir süre daha orada kalıp Thuy Xuan köyünün bilge tütsüleri ile laflamak istesem de ne onlar konuştu ne de ben daha fazla kalabildim.

Öylece sessizce durup gitmemi beklediler.

Otobüs yola koyulduğunda atölyeden kalan tütsü kokularının üzerimdeki giysilere fena halde sinmiş olduğunu fark ettim.

Üstelik bu kez kokular rahatsız da etmiyordu.

Bir süre sonra kaybolacağını bildiğim o kokuları içime çekip tütsü çubuklarının anlattıklarını hızlıca notlarıma ekledim.

Dedikleri gibi hiçten hiçe yolculuk devam ediyordu.

Mehmet Uhri

YÜZLEŞME

Vietnam, Kamboçya, Laos’un yer aldığı yarımada tarih boyunca Batıda binlerce yıllık Hint uygarlığı ve Hinduizm, Doğuda ise çok daha eski Çin uygarlığı, Konfüçyanizm ve Taoculuk arasında kalıyor.

Öyle arada kalmış bir coğrafya ki, kaçacak yer yok.

Üstelik iki baskın kültür de toplumsal kast sistemini, köleliği ve görev bilincini dayatıyor.

Kısaca hangi kast sistemi içine doğulmuşsa o kast sistemine boyun eğilip ona uygun yaşanılması bekleniyor.

Vietnam, Kamboçya, Laos ve Tayland ile birlikte bölge coğrafyası ise tüm bu baskın kültürlere rağmen tarih boyunca kendi olmanın ve kendi kalmanın savaşını veriyor.

Bulundukları coğrafyayı terk etmiyor, kültürel dayatma ve asimilasyona da boyun eğmiyorlar.

Zamanında Çin ve Hint uygarlığına nasıl direnç gösterdilerse geçtiğimiz yüzyılda da Fransa, Japonya ve ABD’ne direniyorlar.

Direniyor ve yenilmiyorlar.

Yenilmemeyi ortak bir itirazda buluşup direnişi kitleselleştirerek başarıyorlar.

Dinlere karşı veya dinsiz de değiller.

Konfüçyanizm ve Hinduizm’i bırakıp Budizm gibi kula kulluğu reddeden ve insanı kutsallaştıran yeni bir inanışa tutunuyorlar.

Dahası kendi olabilmenin yolunun birlikte direnmek, birlik olmaktan geçtiğinin de farkındalar.

Üstelik bu direnişi eşitlik veya aynılık gibi dayatmalardan uzak durarak gerçekleştiriyorlar.

Birbiriyle gereksiz hırlaşmak dalaşmak yerine ortak itiraz noktalarına tutunuyor sosyal ortamlarda geçici de olsa sessiz bir denkliği paylaşıyorlar.

O geçici denklik sofralarında görünür hale geliyor.

Bölge coğrafyasında hangi sofraya oturursanız oturun sokak satıcılarında bile sofra paylaşılıyor. Dahası, yemek büyük bir kapta sofranın ortasına bırakılıyor. Yemek de sofra gibi paylaşılıyor.

Servisi kendiniz yapıyor hakkınız kadar almaya özen gösteriyorsunuz.

Yatılı okul yemekhanesinden hallice diyebileceğimiz bu durum onların birlikte yaşama kültürlerinin önemli bir parçası hatta normali gibi duruyor.

Öyle ki, bunu kum havuzunda oyuncaklarını paylaşıp barış içinde oynayan çocuklar gibi içtenlik ve doğallıkla yapıyorlar.

Göründüğü kadarıyla hayatı da böyle hakkaniyetle paylaşarak, olabildiğince kimseyi incitmeden, barışçıl yaşıyorlar.

Bireyi yücelten ve üstenci modern gözle bakan “kibirli” gezginler için sofra alışkanlığı başlangıçta yadırgansa da bir süre sonra bölge sofralarının normaline alışılıyor.

Öyle ki; gezinin sonlarına doğru bir akşam Hanoi’de kolonyal dönem izleri taşıyan şık bir Fransız restoranında yemeğe oturduğumuzda sofra ile ilgili fabrika ayarlarımızı hatırlayıveriyoruz.

Sanat eseri gibi gayet estetik yerleştirilmiş tabaklarda kişiye özel servis edilen yemekler bedenimizi olduğu kadar egomuzu da doyuruyor.

O masanın çevresinde durup sofra kültürümüz üzerinden kendimize bakabilsek aslında bir arada yaşamak yerine tekil bireyler olarak yaşamaya ne kadar yatkın olduğumuzla da yüzleşivereceğiz.

Böyle bir yüzleşme için bile hazır olduğumdan çok emin olamadığımı fark ediyorum.

Pek çok gezginin yaptığı gibi bölgeye ve insanlarına öylesine üstenci gözle bakıyordum ki Güneydoğu Asya insanlarının gözünden kendimi görmüyor veya bunu önemsemiyordum.

Bunca savaş görmüş coğrafya insanının her savaşta yaşanması beklenen göçler yerine birbirine tutunup direnmeyi seçiyor olmasını basit bir sofra alışkanlığı üzerinden açıklamak zorlama olarak görülebilir. Haklı bir itirazdır.

Yine de “Onlarda olup bizde olmayan ne var?” sorusuna verilecek birkaç yanıttan biriyle sofralarında karşılaştığımı düşünmeden edemiyorum.

Hanoi’deki o şık Fransız restoranında yenilen yemekten sonra yaşadığım kafa karışıklığı ve yüzleşmeyi çabuk unuturum korkusuyla aşağıdaki satırları kaleme alma gereği duyduğumu da itiraf etmeliyim.

O geceye dair notlarım “Nasıl da iyi geldi?” diye başlıyordu;

“Nasıl da iyi geldi?

Hanoi’de Fransız aşçının usta ellerinden çıkan lezzetli yemeklerden söz ediyorum.

Gezi boyunca farkında olarak veya olmayarak unutturulan bir alışkanlığımızı hatırladık.

Aynı sofranın başında bir araya gelmiş olsak da yemeklerimiz bu kez kişiye özel servis edildi.

Halbuki üzerinde bulunduğumuz coğrafya farklı bir sofra alışkanlığı “dayatıyordu.”

Gezi boyunca yemekler büyük kaplarda masanın ortasına bırakılıyor oradan tabaklarımıza dilediğimiz kadar alıyorduk.

Başlangıçta yadırgasak da bu sofra alışkanlığına çabuk adapte olmuştuk.

Ama yine de bu kez sunulan yemek kendimizi özel ve değerli hissettirecek biçimde bireyselliğimizi okşadı. Yemeğin lezzetinin yanı sıra narsist yanımıza da dokunan bu durumun iyi hissettirdiğini kabul etmek gerekiyor.

Şimdi bir adım geri çekilip sofraya ve sofranın “ne” liğine bakalım.

Sofra en yalın haliyle karın doyurmak için bir araya gelinen kendine özgü kural ve değerleri olan özel bir “buluşma” bu haliyle toplumun küçük bir modeli olarak görülebilir.

Hatta yenilen yemekle sınırlı bile olsa toplumsal hiyerarşiyi geçici askıya alıp insanları aynı sofra ekipmanı ile aynı lezzette buluşturan eşitlikçi veya denklik sağlayıcı yanından bile söz edilebilir.

Gezi boyunca Vietnam başta olmak üzere üzerinde bulunduğumuz coğrafya insanlarına sofra kültürü açısında baktığımızda eşitlikçilik dayatmasına girmeden bir denklik ve paylaşımcılık olduğunu görüyoruz.

Cadde ve sokaklarda çoğumuzun görüp yadırgadığı arı kovanını andıran o karmaşa içindeki uyumun küçük bir örneği sofralarda yaşanıyor.

İnsanlar birbirinden uzaklaşmak tekil bireyler olarak yaşamak yerine aynı tencereden birlikte karın doyururcasına geçici denklikler kurup olanı paylaşarak hayatı büyütebiliyorlar.

Sözlerim yanlış anlaşılmasın.

Coğrafya insanının özel olma, kendini değerli hissetme arayışı her insanda olduğu kadar orada da yaşanıyor.

Onca tapınak ve o tapınaklarda yapılan bireysel ritüeller bir şey anlatıyor olmalı?

Bölge insanının öğretiler doğrultusunda kendilik değerini bulmak için kimlik ve etiketlere ihtiyaç duymadan, başkalarının kendi hakkında ne düşündüğü konusunu çok dert etmeden sorunu “içeride” kendince çözmeye çalışıyor olmasını bizlerin anlaması ve anlamlandırması hiç kolay değil.

Vietnam, Kamboçya, Laos coğrafyasından bakıldığında; alıştığımız “normal hayatın” kimlik ve etiketlerin ardına sığınıp başkalarının gözünde kendimizi inşa etmek ve biraz da bencilce onu korumak biçiminde nafile bir çaba olarak bile okunduğunu düşünebiliriz.

Kimliklerimiz, etiketlerimiz, sahip olduklarımız olmadan koca bir ömrün bir “hiçe” dönüşeceğinden öyle eminiz ki bunu sorgulamak gereği bile duymuyoruz.

Güneydoğu Asya şehirlerinin kalabalıklarında kimsenin dikkatine mazhar olmadan fark edilmeden rahatça dolaşıyor olabilmenin verdiği o garip histen söz ediyorum.

Kimsenin kimseyle göz teması kurmaması, buna gerek duymuyor oluşu nasıl da algısal bir boşluk yaratıyor, değil mi?

Halbuki ne kadar alışkınız başkalarının bakışlarında kendimizi bulmaya?

Yaşanılan algısal boşluk ne çok şey anlatıyor?

Sahi en son ne zaman aynaya baktığımızda başkalarının bizi nasıl gördüğünü değil de kendi gözümüzden kendimizi gördük.

Kendi adıma inanın hatırlamıyorum.

İşte o akşam Fransız aşçının elinden tek tek önümüze konulan özel ve lezzetli yemekler sosyal medyada paylaşılan görselleri ile birlikte kendimizi iyi hissettirirken bir yandan da bunları düşündürdü.

Vietnam Kamboçya Laos coğrafyasında insanlar onca fakirliğe rağmen bize göre çok daha dürüst bir tutum içinde kendini gizlemeye ve dönüştürmeye çabalamıyor.

Başkalarının gözündeki algıyla zaman yitirmiyor.

Bölgenin “normali” sofralarında olduğu gibi geçici de olsa paylaşımcı bir denklik üzerine kurulu gibi görünüyor.

“Sofraya bakıp toplum hakkında amma ahkam kesti” diyenleriniz olabilir.

Eh, haksız da sayılmazlar.

Bu satırlar aynı sofrada aynı lezzette buluşmanın sağlayacağı eşitliğin yetmeyeceği ve Vietnam özelinde olduğu gibi yaşamlarımızı kendine ve diğerlerine açmadan, geçici denklikler içinde paylaşmadan bir şeylerin hep eksik kalacağı kaygısıyla kaleme alınmıştır.

Yazı bitti…

Şimdi gidip otel odasındaki aynaya bir kez daha bakacağım.

Belki bu kez coğrafya insanının yaşantısıyla sezdirmeye çalıştığı haliyle kendimi görmeyi başarabilirim.”

Böyle bitiyordu o gece kaleme aldığım notlar…

Güneydoğu Asya’nın mütevazı sosyal iklimi o çok dillendirilen eşitlik ve özgürlük kavramlarının yanına paylaşımcılığı da eklemeden bir şeylerin eksik kalacağını sofra kültürü ile anlatıyordu.

Anlatmak doğru sözcük olmayabilir.

Batının o üstenci ve içi pek de dolu olmayan özgüvenli duruşuna karşın sanki öylece olanca yalınlığı ile sezdirerek ortaya bırakıyordu.

Yüzleşmenin zorluğu da cabası.

Mehmet Uhri

İSTİRİDYENİN YOLCULUĞU

Orta Vietnam’ın Hue kentinden tur otobüsü ile Da Nang şehrine geçiliyordu. Uzun sayılabilecek yolculuk sırasında bir göl kenarında kısa süreli mola verilmişti.

Yol üstünde birkaç metruk binadan oluşan mütevazı bir yerdeydik.

Öyle ki, gezi programında mola verdiğimiz yerin adı bile geçmiyordu.

Sahile doğru ilerleyip bir kenarda yığılı duran istiridyeleri ayıklayan yöresel giyimli balıkçılara yaklaştım. “Burası neresi?” diye sordum. Yanıt alamadım. Açıkçası kafalarını kaldırıp yüzüme bile bakmadılar.

Sorduğum sorunun yanıtı ise elime aldığım kabuğu açılmamış henüz hayatta olan istiridyeden geldi;

“Bizler Dam Cau Hai lagününün sefil istiridyeleriyiz.” Diye söze girip o kısacık duraklamada bulundukları yeri, insanlarını ve kendini anlattı;

“Bizler buranın istiridyeleriyiz. Suya ve toprağa aitiz.

Bu lagünden ayrılamayız. Birbirimize tutunur, tutunduğumuz kadar tanır, hepimizin aynı olduğunu sezer, öyle olduğunu hayal ederiz.

Birbirimize tutunup bir kısmını paylaştığımız kabuklarımız sayesinde yalnız olmadığımızı bilmek iyi gelir.

Gerçi, aramızda uzaklara derinlere kaçıp yalnızlığı seçenlerimiz de vardır.

Onlar lagünde biraz daha fazla kalsalar da sonuç değişmez.

Hepimiz aynı su ve toprağa aitiz.

Uzaktan bakıldığında lagün, hayata tutunup kendi eşini oluşturmaya çabalayan istiridyeler için bir çalışma kampını andırır.

Yüzeyi düzgün tutunması kolay olduğu için “birilerinin” suya bıraktığı lastik tekerleklere yapışır öylece ömür tüketir sıranın gelmesini bekleriz.

Yeterli büyüklüğe ulaştığımızda da tutunduğumuz yer ile birlikte derdest edilir, şimdi olduğu gibi karaya çıkarılır, ayıklanırız.

Sonrası ise hepimiz için bilinmezliğe bir yolculuktur.

Geriye kabuğumuz kalır. Zamanla o da ufalıp toprağa karışır.

Yerimize geleceklere lagünde yer açarak süren yavaş bir yok oluş, ölüme gidiştir, istiridyenin yolculuğu.

İçinde küçük inci tanesi oluşturabilenlerimiz de vardır. İnci yüzünden “birilerince” itibar görseler de aynı bilinmezliğe sürüklenince çok bir anlamı da olmuyor.

Dedim ya; Bizler bu lagünden ayrılamayız.

Tutunacak düzgünce yer ararız. Bize kolayca tutunacak bir şeyler uzatanlara kanar kolay olanı seçeriz. İnsanlar gibi…

Tutunduğumuz yeri özgürce seçtiğimiz düşünür tuzakta olduğumuzu aklımıza bile getirmeyiz.

Hoş bizleri yetiştirip toplayan bölge insanı da bizlerden çok farklı değildir.

Onlar da lagünün tuzağındadır.

Sorsan; burada olmalarının kendi seçimleri olduğunu söylerler.

Halbuki onlar da bizim gibi buralara yapışıktır. Kolayına gelen hayata tutunur kaderine razı olur, ancak bunu kendilerine bile itiraf edemez, bizler gibi hiçbir yere de gidemezler.

Dahası hep kendilerini anlatsalar da başkaları için çalışır, başkaları için yaşarlar.

Onca emeğe karşılık kazançları günü kurtarmaktan öte değildir.

Bizler gibi geçer giderler. Kabukları bile kalmaz.

Dedim ya fazlasıyla bize benzerler.

Bir farkla; biz istiridyeler tüm bunları bilir ve kabullenerek yaşarız.

Sizin gibi durup uzaktan bakanlar sadece istiridyeleri ve avcıları görse de Dam Cau Hai lagününde asıl gerçek sudur.

Su her şeyin sessiz hakimidir.

Herkes her şeye itiraz edebilir ama kimse suya ses çıkarmaz.

Çıkaramaz.

Bizler bu lagünün istiridyeleriyiz. Bölge insanını iyi biliriz.

Özgür iradeleri ile tutunduklarını düşünür kendilerini yaşatan ve hapseden lagünü görmek istemezler. Lagünde hayatın suya bağlı olduğunu görmek istemeyen insanlar korkularının kendilerini yönetmesine de izin verir. Bazıları içinde bulundukları açmazın farkında olup uzaklaşmaya çalışsa da çoğu kaderine boyun eğer, itiraz etmeyi aklından bile geçirmez.

Halbuki biz istiridyeler suyun çekilip azalması halinde yerimizi başka canlıların alacağını biliriz. Bu bizi korkutmaz.

Ne de olsa başlangıcından sonu bilinen yavaş bir yok oluştur hayat.

Ölüme doğru keyifli bir yolculuktur.

Korkularına teslim olup isyan eden, yolculuğunu uzatmaya çalışan, içinden inci tanesi çıkarmaya çabalayanlar olsa da sonuç değişmez.

İnsan her şeyin kendisiyle başlayıp kendisiyle biteceği gibi boş bir inancın esiridir.

O nedenle hiç ölmeyecekmiş gibi, değişmeden dönüşmeden kalacağına körü körüne inanır. Dahası böyle olmasını istediği için yolculuğun keyfini çıkaracağına nafile bir çırpınış ile hayatın dışına kaçmaya çabalayarak koca bir ömür tüketir.

Günü geldiğinde ise hayat bize yaptığı gibi içini boşaltıp öylece bırakır.

Bu lagünde insan yokken biz istiridyeler yine vardık.

Su olduğu sürece insan olmasa da bizler yine birbirimize tutunup bir şekilde pek de anlamı olmayan yolculuğumuzu sürdürürüz.

Ne kaçabiliriz ne de varmaya çabalarız.

Bizler Dam Cau Hai lagünün istiridyeleriyiz. Sefil bir yolculuktur yaptığımız.”

Bu sözlerden sonra uzun süren bir sessizlik oldu.

İstiridye susmuştu. Elimde istiridye ile öylece durup ne yapacağımı bilemedim.

Uzaktan yola devam çağrısı gelince elimdeki istiridyeyi usulca ayıklanmayı bekleyen diğerlerinin arasına bıraktım.

Bıraktığım istiridye “Hadi git şimdi. Ama seni bu uzak diyarlara kadar getirenin ne olduğunu da sor kendine. Dürüstçe sor ama. Aradığın yanıtın bir kaçış veya varış olmadığını pek de anlamı olmayan bir yolculuktan ibaret olduğunu umarım anlarsın. Hatta belki de sefil bir istiridyenin son sözleridir kendine söyleyemediklerin. Hadi git artık…” dedi.

Öylece kalakalmıştım.

Otobüsün harekete hazırlandığını görünce alel acele ayıklanıp atılmış kuru istiridye kabuklarından birini cebime atıp hızlı adımlarla sahilden uzaklaştım.

Ne de olsa “yolculuk” devam ediyordu.

Mehmet Uhri

O sabah büyülü bir gerçekliğin içinden geçtim.

Rüya gibiydi…

Hayli eski, köhne bir kahvehanede zamanda yolculuk yaparcasına önce ağırbaşlı kahveciyle sonra da kahvehanenin ortasındaki bilge havuz ile sohbet ettim.

Daha çok onlar anlattı ben dinledim.

Kahvehaneden ayrılırken o bilge havuz “Madem karar perdesine ulaştın, bırak içindeki garip gitmek istediği yere seni de götürsün. Tutun ona ve sakın vaz geçme” Diyerek uğurladı. Sonrasında da fıskiyenin şırıltısına karışan başka şeyler söylediyse de anlamadım.

Bir arkadaşım “O havuzlu kahvehaneyi mutlaka görmelisin” diye öneride bulunmasa o sabah yolumu Kadırga meydanında tabelasında “Havuzlu Kahve” yazan Tarihi Tulumbacılar Kahvehanesine düşürmeyecektim.

Kadırga meydanı turistlerin ağırlıklı olduğu insan kalabalığı ile dolu görünse de kahvehane sakindi.

Arkadaşım “O kahvehaneyi anlatması zor. Kendi gözlerinle görmeli konuşturabilirsen kulaklarınla işitmelisin.” demiş başka bir açıklama yapmamıştı.

Gerçekten de kahvehanenin ortasında hayli yer kaplayan çalışır fıskiyesi ile kocaman bir havuz duruyordu.

Havuza yakın bir masaya ilişip sade kahve rica ettim. Benden başka birkaç masa dışında kahvehane sakindi. Bir köşede ellerini kavuşturup içeriyi süzen yaşlı beyefendinin mekânın sahibi Arif abi olduğunu sonradan öğrenecektim.

Kahveyi getiren delikanlıya mekân hakkında bilgi sorunca eliyle işaret edip “Arif abiye sor. 90 yaşındadır. Burada doğup büyümüştür. Babadan dededen kahvecidir.” Diyerek cevap vermişti.

Kahve ile gelen sudan bir yudum alıp elimde kahve ile Arif abinin masasına yaklaştım. Kendimi tanıtıp kahvehanenin tarihi hakkında bilgi istedim. Arif abi şöyle göz ucuyla süzüp yeni öğretim yılına başlamış ve öğrencilerini tanımaya hevesli öğretmen edasıyla hızlıca beni sorguya çekti.

Verdiğim yanıtlar üzerine bir süre düşündü. Yorum yapmadı. Açıkçası ben de kendim hakkında konuşmaya pek hevesli değildim. Susup kahvemi yudumladım.

Sonra kahvehaneyi ve tarihini anlatmaya başladı. Bulunduğumuz kahvehanenin 300 yıldan fazla zamandan beri mevcut haliyle çalışmakta olduğunu, kahveyi ve  kahvehane kültürünü İstanbul’a getiren Şazeli tarikatının kahvehanesi olarak başlayan sürecin yeniçeri ocağı dağılınca işsiz kalan yeniçerilerin “Tulumbacılar ocağının” işletmesine dönüştüğünü, bu nedenle tulumbacılar kahvesi olarak anıldığından söz etti.

Dışarının kalabalığına karşın kahvehanenin pek rağbet görmemesini nasıl açıklıyorsunuz diye sorunca yüzü asıldı.

- Bak bakalım dışarıdaki o kalabalık burada mı yaşıyor? Hepsi gezmeye geliyor. Mahallede geceleri kimse kalmıyor.  Her yer turistik oldu.

- İyi de o turistler size niye gelmiyor?

- Onlar geçici. Mahalleli olmayınca böyle oluyor. Sanırım biraz köhne ve “pis” buluyorlar. Bu eski ahşap masa ve sandalyeleri, onca yılın yaşanmışlığını beğenmiyor, ille de plastik beyaz masa sandalye arıyorlar. Yoksa çay aynı çay, kahve iyi kötü aynı kahve, meşrubat desen hepten aynı.

- İyi de eskiden de böyle değil miydi? Ne değişti?

- Mahalle değişti, insan değişti. İnsanlar uzaklaştı, yalnızlaştı.

- Nasıl yani?

- O gördüğün turistler dünyanın bir ucundan ruhlarını gezdirmeye geliyor olsalar da her yere, her şeye ürkek korkak bakınıp bir çöp, iz bırakmadan geldikleri gibi ürkek korkak yalnız halleriyle dönüyorlar. Ne kendileri bulaşıyor ne de mahallenin bulaşmasına fırsat veriyorlar. Öylece seyredip gidiyorlar.

- Peki ya mahalleli? Onlara ne oldu?

- Sorunu kökünden hallettiler… Eskilerde mahallenin insanları ev, iş ve cami arasında sıkışmıştı. Kahvehane de meyhane gibi bir kaçış ve özgürlük alanıydı. Onca sıkışmışlık arasında soluklanma mekânıydı. Bu yüzden otoritenin gözü hep üzerindeydi. Zaman zaman yasaklanmış olması da bu yüzdendi. İnsanlar birbirini tanıyor, bir masa başında yönetim hakkında ileri geri konuşabiliyor, hoşnutsuzluklarını paylaşabiliyordu. O yüzden önce mahalleyi bitirdiler. Mahalle bitince birbirini tanıyan insan kalmadı. Herkes diğerinden korkan ürken nemelazımcılara dönüştü.

Bir süre başını önüne eğip düşündü. Kahve ile masasına gelen sudan bir yudum alıp arkasına yaslandı. Kahvesini yudumlamadan önce bir süre bekledi. Tüm bunlar kahvehanede zamanın hayli yavaş aktığını düşündürüyordu. Sabırla sözlerini sürdürmesini bekledim.

Kahvesinden ilk yudumu alıp fincanı masaya bıraktı. Eliyle ortadaki fıskiyeli havuzu işaret ederek “Bak bu havuz bile şırıltısıyla kahvede konuşulanlar işitilip yönetime jurnallenmesin diye duruyor burada. Şu yaptığımız muhabbet gibi ne konuşmalara tanık olmuştur? Dile gelse de anlatsa…” dedi.

- İyi de, ne oldu veya nasıl oldu da burası hale geldi?

- Önce mahalle sonra insan değişti. Göçle gelen turist olarak gelene karıştı. Yabancı korkusu ile kapılar kapandı, mahalleli önce evine çekildi sonra sokağından bahçesinden uzaklaşıp ekranlara kapandı. Yalnızlık arttıkça garipleşti. Her yeri tuhaf bir duygusallık içinde herkesten her şeyden uzak insanlar kapladı.

- Ne istiyordu o insanlar?

- Ne istediklerini bildiklerinden emin değilim. Ama ne istemediklerini çok iyi biliyorlardı. Doğal olanı istemiyorlardı. Ahşap masa sandalyeyi beğenmeyip ille de plastik olanını istiyorlardı. Sinekten böcekten ürktükleri yetmezmiş gibi karınca bile görmekten rahatsız oluyorlardı. Sanki temiz ile pis birbirine karışmıştı. Doğanın değdiği yerler pis, insan elinin dediği ne varsa temiz kabul ediliyordu.

- Hepten pis olacak halimiz yok elbet. Sanırım temizlikte ölçüyü kaçırdığımızdan söz ediyorsunuz.

- Gidişin gidiş olmadığını gördük ama birbirimize anlatmak yerine gözlerimizi kaçırıp başka yerlere bakmayı veya susmayı yeğledik. İşin kötüsü zamanla sıra insanlardan da arınmaya geldi.  Doğadan uzaklaşıldığı yetmedi insanlar da birbirinden uzak durmaya başladı. Mahalle kendi içinde ayrışmaya başladı. Ermeni’si, Rum’u Yahudi’sinin uzaklaşması ile başlayan süreç Türk Kürt ayrımına dönüşüverdi. Şimdilerde de Suriyeli veya Arap var diye hayıflanan sırtı kabarık kedi gibi dolaşan garip bir güruh var dışarıda. Mahalle ve onun getirdiği dayanışma o eski insanlar ile birlikte çoktan öldü ve unutuldu.

- İyi de bu kahvehane? O ne olacak?

- Şu meydanda için için çürüyen asırlık çınar ağacı gibi bir süre daha direnecek. Sonrası malum. Buraya bir rant alanı, boş arazi olarak bakıyorlar. Araya hatırlı tanıdıklar koyup satın almak için gelenleri bilsen şaşırırsın. Gelmişim doksan yaşına. Benden sonrası meçhul görünüyor olsa da çocukluğumun geçtiği bu kahvehaneyi çevresinde koşturduğum şu fıskiyeli havuzu teslim etmeyeceğim o canavarlara. Az daha bekleyecekler. Benden sonra ne halt ederlerse etsinler.

Arif abi bu son sözlerini biraz da dişlerini sıkarak öfkeyle söylemişti. Canı sıkılmıştı. Daha fazla konuşmadı. Ayağa kalkıp elindeki fincan ve bardağı çay ocağına bıraktı. Sonra arka kapıdan Kadırga parkına çıktı.

Ben de Arif abinin yaptığı gibi boşalan fincanı çay ocağına bırakıp fıskiyeli havuza yakın bir masaya geçtim. Az önce konuşulanlar ile ilgili notlar almaya başladım. Güneş yükselip dışarının kalabalığı artsa da kahvehaneye uğrayan olmuyor o koca meydanda kahvehane sanki hiç görünmüyor gibiydi.

Bir ara kafamı kaldırıp havuzun sakin akıp şırıldayan fıskiyesine gözüm takıldı. Mekânı tavsiye eden arkadaşımın ve Arif Abi’nin “havuzun dili olsa da konuşsa” sözleri geldi aklıma. Havuza bakıp “Sen niye bir şeyler söylemiyorsun?” diye söylendim.

Bu sırada havuzdan “Nerede olduğunun farkında mısın?” diye bir ses geldi. Sağa sola bakındım, yakında benden başka kimse yoktu. Yine de emin olmak için kulak kabarttım. “Şişşt, sana sesleniyorum.” diye üsteledi. Şaşırmıştım. Havuzla konuştuğumu bir gören olacak endişesiyle yaklaşıp sesimi kısarak “Farkında olmalı mıyım?” diye cevap verdim. Bir süre öylece kendi lisanında şırıldamayı sürdürdü.

Sabırla anlatacaklarını bekledim.

Havuz da kahvehanenin tarihinden söz etmeye başlayınca sözünü kesip “Bunları az önce Arif abiden dinledim. Sen bana tüm bu kahvehane, kahve neden var. Asıl bundan söz et” diye üsteledim.

Havuzdan şırıltıdan başka anlaşılır ses gelmeyince  “Az önce nerede olduğunu farkında mısın? Diye soran sendin. Cevap vermeyecek misin?” diye sorunca havuz anlatmaya başladı.

Meğer doğru soruyu soracak birini bekliyormuş.

Önce kahvenin anlamından söz etti. Dediğine göre toprak, su, hava ve ateş nasıl doğanın dört ana elementi ise Âlem Safa’nın da şarap, tütün ve esrardan sonra dördüncü elementi kahveymiş. İnsanın gözünü açar, canlandırır ve düşünmesini sağlarmış.  İnsanı yoldan çıkarır endişesiyle Âlem Safa’nın diğer elementleri gibi kahve de uzun süre yasaklı kalmış.  Anlattığına göre kahvehanelerin devletin pek giremediği veya kontrol edemediği buluşma noktaları olması da pek çok kez yasaklanma nedeni olmuş.

- İyi de sorduğum soruya cevap vermedin. Bu kahvehane neden var?

- Uzaktan bakılınca küçük bir meydan veya buluşma noktası gibi görünse de burası mahallelinin dışarıya açılan kapısı olmuştur. Bir kapı veya eşik gibi geçiş noktası olarak görülebilir. Mahallenin delikanlıların uğrayıp topluma hazırlandığı, öğrencilerin buluşup dertleştiği, gencin yaşlının karıştığı bu yer aynı zamanda cemaatten sıyrılıp cemiyete adım atmanın başlangıç noktasıdır. Bilirsin cemaat içinde doğar büyürsün. Çoğun kalabalıklara yani cemiyete karışmadan öylece yaşayıp geçer gidersin. Ama bazılarının aklı şurada içtiği bir yudum kahve ile daha hızlı çalışır, burada öğrendiklerini de üstüne katıp eşikten atlar ve cemiyete katılır.

- Ne fark var?

- Cemaat seni kabul eder. Cemiyete ise sen kendini kabul ettirirsin. Cemaatte sürünün parçası, cemiyette ise kendin olursun. Kovandan çıkıp özgür bir arı olarak yaşarsın. Sonuçta dışarıdan bakıldığında yaşadığın yine bir arının hayatı olur ama aradaki farkı bilmek bile iyi gelir. Şimdi bulunduğun yerin ne olduğunu anladın mı?

- Peki ya sen? Bu havuz burada niye var? Havuz ne iş görüyor?

- Anlamıyor musun? Burası da bir dergâh. Her dergâh gibi insan yetiştiriyor. Ya korkularınla kalıp ateşin yani şu dipteki ocağın başından ayrılmayacaksın ya da havuzun özgürce akan suyu gibi olacak eşiği aşıp dünyaya karışacaksın.  Çok eskilerde bu kahvehaneye uğrayan bir halk ozanı “bitişin başlangıcı, başlangıcın bitişi” anlamında bana yani havuza bakıp “karar perdesi” demişti. O zaman anlamamıştım.

Bir süre daha havuzun başında kulaklarımı kabartıp beklesem de şırıltıdan başka bir ses işitmedim. Konuşulanları not almayı sürdürdüm.  Zaman ilerleyip güneş yükselince notlarımı toparlayıp çaycıya borcumu ödedikten sonra tekrar havuzun yanına gittim.

Bir süre başında öylece durup Arif abinin çocukluğunun geçtiği onca yaşanmışlık yüklü havuza bakındım.

Ayrılırken havuz “Madem karar perdesine ulaştın, bırak içindeki garip seni de gitmek istediği yere götürsün. Tutun ona ve sakın vaz geçme” Diyerek uğurladı. Sonrasında fıskiyenin şırıltısına karışan başka şeyler söylese de anlamadım.

Dışarı çıktığımda güneş iyice yükselmiş hava ısınmıştı. Kadırga meydanı ve parkının çevresi çoğunluğu turist olan insanlarla daha da kalabalıklaşmış görünüyordu.

Kumkapı’ya doğru ilerledim. Dönüp uzaktan bir kez daha Kadırga meydanına baktım.

Onca insan kalabalığında pek çoğu işyerine veya turistik mekâna dönüşmüş eskinin ahşap evleri ile çevrili meydanın orta yerine zaman yolcusu gibi ışınlanmış kahvehanenin kimsenin ilgisini çekmiyor oluşuna bir kez daha hayretle baktım.

Sonra ne mi oldu?

Ne olacak? Kendi sefil hayatıma geri döndüm.

Şehir hayatının pek çok önemsiz sorunu önemliymiş gibi hissettirdiği anlarda, kendimden sıkıldığım zamanlarda bir kahve molası verip tarihi tulumbacılar kahvehanesini, Arif abiyi ve tüm bilgeliği ile o fıskiyeli havuzun varlığını düşünüyorum.

Onların orada olduğunu bilmek iyi geliyor.

Bu satırlar, işitebilenlere bir şeyler anlatan o bilge havuzun ve ilerlemiş yaşına rağmen insan kalma konusunda ayak direyen bir kahvecinin varlığının nasıl da umut verici olabileceğini göstermek için kaleme alınmıştır.

Mehmet UHRİ

Not: Bu metin Arif Caker’e saygıyla ithaf olunmuştur.

Bir balıkçı tanıdım.

Bakışları donuk, yüzü ifadesizdi. O suratsız haliyle ağlarını onarırken ayaküstü de olsa hayatı anlattı.

Anlatacakları bitince “Buradan bakınca ömür dediğin balık için denize açılmaya benziyor. Pek bereketli olmasa da açıldığın deniz ömrün oluyor. Karada kalırsan hep başkalarının ömrüne bulanıyor, başkalarının hayatına razı oluyorsun. Hadi git artık, sana da rasgelsin” diyerek uğurladı.

Poyrazın sert estiği bir öğle üzeri Sinop yakınlarındaki yeni balıkçı barınağında ağların üzerine oturmuş elindeki ağı onarıyordu. Baharın bitip yaz aylarının koklandığı Karadeniz’in her daim kaba dalgalı olduğu günlerdeydik. Yanına yaklaşıp “rasgelsin” diye seslenince kafasını kaldırdı. Kaşlarını çatıp hızlıca süzdükten sonra cevap vermeden elindeki işe devam etti.

- Hazırlıklara bakılırsa yakında denize açılıyorsunuz diye düşündüm onun için rasgelsin demiştim.

- Dalga mı geçiyorsun? Av yasağı yüzünden koca bir yazı kıyıda geçireceğiz. Elimiz boş durmasın diye işleniyor, sonbaharı bekliyoruz. Gerçi denizin de eski bereketi kalmadı ama bildiğimiz işi yapmaya devam edeceğiz.

Bu sözler ağzından biraz da öfkeyle çıkmıştı. Cahilliğime, anlayışsızlığıma kızıyordum. Az ötedeki ağların üzerinde yavrularını emzirmekle meşgul anne kedinin yanına yöneldim. Tedirgin olsa da kaçmadı. Gözünü benden ayırmadan meme emen yavrularını emzirmeyi sürdürdü. Fotoğraflarını çekip ağını onaran balıkçının yanına gittim.

Yanına geldiğimi görünce balıkçı az ötedeki onarımı bitmiş ağ yığınını işaret edip “Otur hele. Görünüşe bakılırsa buralı değilsin. Anlat bakalım burada ne arıyorsun?” diye sordu.

Hızlıca kendimi tanıtıp “Aynı hayatın içinden geçtiğim başka coğrafyaları geziyor, insanlarla konuşuyorum. Aradığımın ne olduğunu ben de bilmiyorum. İyi geliyor…” diye yanıtladım.

Sözlerime yanıt vermeden elindeki ağı onarmayı sürdürdü. “Hep burada bu işi mi yapıyordunuz. Balıkçılıktan başka bir iş yapmayı denemediniz mi?” diye sordum. Bir süre cevap vermedi. Sonra yine kafasını kaldırıp bana baktı. Yüzünde yine o donuk ifade vardı. Eliyle denizi işaret edip “Hiç balığa çıktın mı?” diye sordu. Amatör denemelerim olsa da bu şekilde büyük bir balıkçı teknesine hiç binmediğimi söyleyince “O zaman anlaşmamız çok zor. Ne yanda olup ne yaptığının pek de önemli olmadığını söylesem de anlamayacaksın. Hepsi ömür işte…” diye sözlerini sürdürdü.

- Yani ömrünüz balıkçılıkla geçti. Doğru mu anladım?

- Balıkçılık yaptığım doğru da ne kadarı benim ömrüm oldu, doğrusu bilemiyorum.

- Nasıl yani anlamadım.

- Anlaşmamız zor derken bunu kastediyordum. Karışık mesele… Bazen kendime “Balık için denize açıldığımda mı kendi ömrüm oluyor yoksa karada çoluk çocukla bir aradayken mi?” diye soruyorum. İçinden çıkamıyorum. Ne yanda olduğunun önemi kalmıyor derken bunu söylemeye çalışıyordum.

- İkisi de aynı ömür olmuyor mu?

- Emin değilim. Denize açıldığında hayat hızlı akıyor, üstelik sonucu da kestiremiyorsun. Karadayken ise neredeyse hiç akmıyor. Hep aynı güne uyanıyorsun.

- Peki ya tuttuğunuz balıklar?

- Anlamıyor musun? Konu balık değil. Tuttuğun balığı kimse sana yedirmiyor ki. Balıkçının ömrü tuttuğu balığı bir başkasına aktarmakla geçiyor.

- Yani?

- Yani balık bahane… Dışarıdan doluymuş gibi görünen bomboş bir ömrü beklenti içinde başkasının hayatı gibi yaşayıp geçiyorsun. Boş dükkâna kira öder gibi…

- Peki ya sonra?

Eliyle az ötede sahile kızağa çekilmiş üzerinde Can kaptan yazan tekneyi işaret edip “Sonra vakti gelince şu tekne gibi birileri seni bağırta bağırta karaya çekiyor. Zincire vurup karada bırakıyor. Her şeyin kıyısında öylece bekler buluyorsun kendini. Elin ayağın tutuyor ama gücün, gözün azalmış oluyor.” Diye cevap verdi.

“O da ömür olmuyor mu?” diye üsteledim. Kafasını elindeki ağdan kaldırmadan bir süre düşündü.

- Pek çok balıkçı eskisi gibi enkaza dönmüş bir bedene hapsolmuş halde öylece bekliyorsun. Bu kez geçmişte tuttuğun balıkları, yediğin herzeleri ona buna anlatıp kıyıda gününü dolduruyorsun. O da gittiği yere kadar…

- İyi ya o da ömür, bu da ömür. Neden farklı olsun ki?

- Ömür dediğin bence biraz hatırladığın çokça onun bunun hayatı işte… Kimi gün tuttuğun balık oluyor, kimi gün ise ha böyle başında gevezelik edip onardığın ağ veya tekne oluyor. Vadenin dolmasını bekliyorsun.

- İyi de geriye ne kalıyor o zaman?

- Kalıyor mu? Kalmalı mı? Yahu anlamıyor musun? Kalıyorsa da bu dünyada kalıyor. Bırakıp gidiyorsun. Açıklarda yakalandığın ve yüreğinin titrediği o korkunç fırtınaları, avın bereketli olduğu zamanların sevincini, çoluğun çocuğun ile geçirdiğin üç beş hatırlanası günü bile yanına alamıyorsun.  Her şeyi kıyıda bırakıp bilinmezliğin denizine açılıyorsun.

- Böyle bakınca ömür dediğimiz pek de matah bir şey değilmiş gibi görünüyor.

- En kötüsü de tüm bunların farkına ha şu tekne gibi karaya bağlanıp kıyıya çekildiğinde varıyorsun. Yapmayın etmeyin desen de dinleyen çıkmıyor. Yaşlı bunak yine deli deli konuşuyor diyorlar. O yüzden gözüm gördüğü elim erdiğince kıyıda kalıp tekneye ve ağlara yakın durmaya çabalıyorum. Kader aynı kader ama sanırım yavaşlatmaktan başka elimizden bir şey gelmiyor. Ne edelim? Buna da şükür…

Ayağa kalktı. Onarımı tamamladığı elindeki ağı kenardaki askıya tutturdu. Balıkçının ayağa kalktığını gören limanın kedileri bir umut yanına gitse de ağların kuru ve boş olduğunu görünce sığındıkları gölgeye geri döndüler. Anne kedi ise hiç istifini bozmadan yavrularını emzirmeyi sürdürdü.

Balıkçı az ötedeki bir başka ağ grubuna yönelip onarmaya başladı.

Limanda gezinip bir kaç fotoğraf daha çektim.

Sonra yola koyulmam gerektiğini hatırlayıp balıkçının yanına dönüp izin istedim.

Balıkçı kafasını kaldırıp yine o donuk yüz ifadesiyle bir süre bana baktı. Elinin tersiyle hadi git dercesine bir hareket yaptı.

“Buradan bakınca ömür balık için denize açılmaya benziyor. Pek bereketli olmasa da açıldığın deniz ömrün oluyor. Karada kalırsan hep başkalarının ömrüne bulanıyor, başkalarının hayatına razı oluyorsun. Hadi git artık, sana da rasgelsin”  diyerek uğurladı.

Dedim ya;  bilge bir balıkçı tanıdım.

Her şeyin kıyısında ayaküstü de olsa hayatı anlattı…

Bu da öyle hatırlanası bir gün oldu.

Mehmet Uhri