Harf Tamircisi

.

Yamaçtan yuvarlanan taşlar yüzünden tedirgin olmuştuk. Yaşlı balıkçı eliyle kalmamızı işaret edip ?Zeytin gölgesinin düştüğü yer emniyetlidir, merak etmeyin? demese balık tutmak için daha emniyetli yer arayacaktık. İzmir Karaburun Kaynarpınar köyü yakınlarında sahilden balık tutmaya çabalıyorduk. Köydekiler o ihtiyar balıkçının balığın yerini iyi bildiğini, ona yakın durmamızı önermişti. Kısa sürede oltamıza takılan iri birkaç melanur ile keyiflenmiştik ki, yükseklerden kopan irice kaya parçası beraberinde daha ufak taşları da sürükleyerek gürültüyle yuvarlanıp az ilerimizden denize düştü. Yuvarlanan taşlardan tedirgin olmayan balıkçı yakınına gelmemizi işaret ederken arkamızdaki kayalık yamacı gösterdi.

- Görüyorsunuz. Kayalıktır buralar, çalıdan başka bir şey yetişmez. Denizin, güneşin ve rüzgarın etkisiyle ara sıra kayalar yuvarlanır korkmayın. Zamanla alışırsınız.

- İyi de kafamıza taş gelmeyeceğini nereden bileceğiz?

Eliyle yamaçtaki cılız birkaç zeytin ağacını gösterip ?Boşuna ekmedim onları. Onlar tutar, yamacın taşını toprağını. Zeytinin gölgesi emniyetlidir merak etmeyin? diye yanıtladı. Fakülte yıllarında arkadaşlarımız ile gelip çadır tatili yaptığımız zamanlardan bu yana bizler için hayatta çok şey değişmişti. Ama oraları değişmemiş gibiydi. Denizin aşındırdığı kayalıklar, kavruk cılız bitki örtüsü ve bir de cılız zeytin ağaçlarının olmazsa olmazı cırcır böceklerinin sesi, hepsi öylece duruyordu. Onca yıl orada zaman durmuş hiç yaşanmamış gibiydi. Bizimki oltasının yemlerini kontrol edip tekrar denize gönderirken bizlere de ?hadi rasgele? diye seslendi. Birkaç saat içinde beklediğimizden fazla balık tutmuştuk. İhtiyar balıkçının çektiği iri balıklarda da gözümüz kalmıştı doğrusu.

Bizim balıkçı, bölgenin aslında ormanlık olduğunu ardı ardına çıkan yangınlarla kuraklaşıp bu hale geldiğini, ara sıra eli erip ağaç dikenler olmasa hepten çoraklaşacağını anlattı.

- Beyim, 15-20 yılda bir çıkan yangına toprak mı dayanır. Yangınlar her şeyi götürdü. Ağacı, böceği kalmayınca suyu da çekildi buraların. Geriye kalan anca bu çalı çırpıyı besliyor. Yangına can mı dayanır?

- Yeniden ağaçlandırma yapılmadı mı?

- Yapıldı elbet. Hem de kaç kez. Her seferinde yine yandı, kül oldu. Kimsenin hevesi kalmadı. Her yangın sonrasında sular daha da çekildi. Yüzyıllık pınarlar kurudu. Ektiğimiz fidanlar da tutmaz oldu. Deniz de bereketini yitirdi. Bakmayın siz tuttuğunuz balığa eskiden ne balık verirdi bu deniz, bilseniz. Onu da küstürdük.

Güneş yanığı yüzü, tuzdan kavrulmuş elleriyle olduğundan da yaşlı görünüyordu. Yalnız mı yaşıyorsun diye sorduğumda kafasını sallayıp bir süre sustu. Yakaladığı balığı özenle iğneden çıkarıp kovaya attı. Oltayı yeniden yemlerken birkaç yıl önce oğlunu ciğer kanserinden yitirdiğini, oğlunun acısı ile geçen yıl da hanımının vefat ettiğini yalnız yaşadığını anlattı.

- Oğlum yaşasaydı şimdi 55 yaşında olacaktı. Üniversite okurken anarşik olaylara karışmıştı. O zamanlar başına bir şey gelecek diye çok korkar titrerdim üzerine.

- Bildiğim kadarıyla onlar özgür ve daha adil bir ülke istiyorlardı.

- Öyleydi. O zamanlar gençler daha iyi gelecek istiyorlardı. Ama bozguna uğradılar. Ne o zaman, ne de daha sonra anlayamadım oğlumu hep tartışırdık. Hanımım arada kalır, en çok o üzülürdü. Oğlum yenildiğini anlayınca hayata küstü, mutsuz oldu, hastalanıp geçti gitti, işte.

- Daha iyi bir dünya istiyorlardı da neden başarısız oldular?

- Gençlik işte. Karınlarını doyurma hayatını devam ettirme dertleri yoktu. Ekmek elden su gölden yaşıyorlardı. Böyle söyleyince çok kızardı bizim oğlan. Halk geçim telaşındayken onlar gelecek hayallerini anlatıyorlardı. O gün yiyecek ekmeği olmayan insanlara seslerini ulaştıramadılar elbet. Kendilerince oyun oynuyorlardı. Onların haricinde herkes farkındaydı.

- Nasıl bir oyun bu sözünü ettiğiniz?

- Zararını bilmelerine karşın sigarayı bırakacak kadar iradesi olmayan, kendi hayatını değiştirmekten aciz insanlar dünyayı değiştirme oyunu oynadılar. Geçim derdindeki halkın onları anlaması mümkün değildi. Ana babalar bile anlamadı. Bir gün oyun bitti dediler. Oyuncakları kaldırıp kenara koydular. Ebe olanlar cezalandırıldı. Hiçbir şey olmamış gibi anneleri yemeğe çağırdı, hepsi gitti.

Oltayı tekrar denize fırlatırken hırslandığı hissediliyordu. ?Peki ya sonra?? diye sordum. Cevaplayıp cevaplamama arasında tereddüt eder gibi oldu. Üsteleyince eli ekmek tutunca oğlunun ayaklarının suya ereceğini umduğunu ama beklediği gibi olmadığını oğlunun mutsuz olup kendini kemirdiğini anlattı.

- Onlar iyi bir dünya istemişti. Beceremeyince pek çok arkadaşı gibi ?biz denedik olmuyor, boşuna uğraşmayın, bari daha kötüsü olmasın? diyen huysuz biri oldu çıktı. Oğlum gibi eskinin ilerici geçinenleri ?iyi bir dünya olamıyor bari daha kötüsü olmasın? diye tepinen her değişime ayak direyen tutucu tiplere döndü. Yine mutsuz yine huzursuz ettiler kendilerini. Kimseye de anlatamadılar dertlerini. Velhasıl kavgamız hiç bitmedi. Ne o beni ne ben onu anlayabildim. Bildiğim onca yangın onca kavgadan sonra ben yine burada, köklerimin olduğu yerdeyim. O ise toprak altında.

- Yani onca çaba işe yaramadı mı?

- Beyim ülke, buraları gibi her 15 - 20 yılda bir yangın yerine dönüp çoraklaştıkça insanı da küskün verimsiz kavruk oluyor. Taşı toprağı tutan ağacı kalmayınca insanı da cılızlaşıp gücünü yitiriyor. Zamanla parçalanma başlıyor. Ülke malından mülkünden oluyor. Millete de az önceki gibi denize yuvarlanan kayaların gürültüsüne bakıp bir şeyler değişiyor diye yutturuyorlar. Anlayacağın insanı cılız, insanı küskün olunca ülke de sahipsiz oluyor.

Arkadaşım iki elini açıp ?peki ama ne yapmalı? diye sordu. Bizimki altında durduğumuz cılız zeytin ağaçlarını gösterip ?Daha fazla suyu çekilip çoraklaşmadan şu zeytinler gibi toprağı bir arada tutan gölgesi güvenli insan yetiştirmek lazım. Onca yangına hüsrana rağmen yapmak lazım? dedi. Oltasını topladı. Tuttuğu balıkları gösterip konu komşu ve hatta köyün kedilerine bile yetecek kadar balık yakaladığını söyleyip bizlere ?rasgele? diyerek yamacın kenarından yaşına göre çevik adımlarla köyün yolunu tuttu.

Mehmet Uhri

Sayın okuyucu, bu anlatıyı Cristina Branco”nun sesinden bir fado eşliğinde dinlemek için aşağıdaki linki kullanabilirsiniz. M.Uhri

cristina-branco

Sağa sola bakınıp fotoğraf çekme telaşındayken orada öylece duruyor ve okyanusa bakıyordu.Lizbon çevresindeki turumuzda Avrupa?nın en batı noktasında Cabo de Roca’daydık. Beyefendiyle turda tanışmıştık, pek konuşkan biri olduğu söylenemezdi. Bizler  kısıtlı zamanda çok yer gezip görme telaşındayken onun sakin halini doğrusu yadırgamıştık. Bölgede kısa süreli mola verdikten sonra muhteşem manzaraya karşı oturup bir kahve içmeye bile fırsat bulamadan Sintra bölgesine doğru yola koyulduk. O ise otobüse binmeyip orada kalmayı seçmişti. Yaşına göre dinç görünüyordu. Akşam geç vakit otelin kapısında karşılaştığımızda ayağının aksadığını gördüm. Sahilde yürürken bileğini burktuğunu üzerine basmakta zorlandığından yakındı. Yine de halinden memnun görünüyordu. Odama çıkıp bu tür aksilikler için yanımda bulundurduğum merhem ve elastik bandı verdim. Teşekkür edip odasına çekildi. Sabah kahvaltıda tekrar teşekkür etti, ayağının daha iyi olduğunu ancak yine de uzun süre yürüyemeyeceğini söyledi. O gün Porto kentine günübirlik gitmeyi planladığımızı isterse bize katılabileceğini söyledim istemedi.  

        -         Ben yine oraya, Cabo de Roca’ya gideceğim.

-         İyi ama dün oraya gittiniz, üstelik ayağınız da pek iyi görünmüyor. Başka yer gezmek istemiyor musunuz?

-        Gezecek yer çok. Ama ben günümü orada okyanusu ve okyanusun renklerini izleyerek geçirmek istiyorum. Hem sizler beğenmediniz mi, orayı?

-         Beğendik, hem de çok beğendik. Hatta kahve içip keyfine varamadık diye söylendik.

-         Madem beğendiniz neden bir kez daha gidip tadını çıkarmıyor, oradaki güzelliğin üzerinizde demlenmesine fırsat tanımıyorsunuz. Bana katılırsanız kahveleri ben ısmarlıyorum.

Bu sözlerle kafamız karışmıştı. Hanımlar Porto kentinin çok uzak olduğunu, yolda zaman yitirmek istemediklerinden, beyefendinin fikrinin daha cazip göründüğünden söz ediyorlardı. Kısa sürede Porto programını iptal edip kiraladığımız arabaya beyefendiyi de alarak Cabo De Roca yolunu tuttuk. Yol boyunca yine o sessiz içine kapanık haline bürünmüştü. Kahve içerken de hiç konuşmadı. Sahile bakan yamacın kenarına aksak adımlarla ilerlerken gözü okyanustaydı. Sert esen rüzgarın insanın içine işliyor olmasına karşın kenarda banka oturup sessizce bakınmaya başladı. Dalgalar sahili dövüyor az ilerdeki kayalıkların üzerinde patlıyor, martılar ise av telaşıyla sahile yakın süzülüp denizi gözlüyordu. Bizimkiler deniz fenerinin eteğindeki Cafe?ye kurulmuş manzaranın tadını çıkarıyordu. Yanına gidip oturdum. Konuşmaya niyeti yok gibi görünüyordu. Ayağının durumunu sordum ?iyidir herhalde? dedi. Rüzgarın sert estiğinden denizin hayli dalgalı olduğundan söz edip daha fazla üşümemesi gerektiğini söyledim. Şaşkın gözlerle bana baktı. ?Deniz olur mu hiç. Bu okyanus, Atlas Okyanusu? dedi. Eliyle ileride kumsalda balık tutan adamı gösterdi. Bulunduğumuz yerden nokta gibi görünüyordu.

-         Sence o balıkçı neden kumsalın ortasında duruyor. Oltayı kıyıdan savurmak yerine neden denizden 100 metre geride duruyor?

-         Bilmem. Ben olsam daha uzağa atabilmek için oltayı kıyıdan atardım. 

Cevap vermeyip okyanusa bakınmayı sürdürdü. Bir süre sonra eliyle deniz kıyısını gösterip ?gelmekte olan dalgayı izle, bak nerede duracak? dedi. O bir karışlık zayıf dalga, kumsala vardığında durmayıp ilerlemeyi sürdürdü ve bizim balıkçının ayağının dibine kadar ulaştı. Eliyle tekrar balıkçıyı gösterdi.

-         O da bilir kıyıdan olta atmasını. Ama okyanusun dalga hareketlerini de bilir. Öyle büyük su kitlesidir ki küçücük bir dalga hareketinin bile kıyıya etkisi inanılmaz boyutlardadır. Okyanus kıyısında yaşıyorsan onun kurallarına uyacaksın. Okyanus kıyısını kendi istediği gibi yapamaz, insanoğlu. Sahile imzayı okyanustan başkası atamaz.  

Az sonra üşüyüp Cafe?ye sığındım. Bizimki paltosunun yakalarını kaldırıp yamaç kenarındaki bankta oturmayı sürdürdü. Günlerin kısaldığı sonbahar aylarındaydık. Birkaç saat sonra güneşin batmaya yüz tutmasıyla ortam renk cümbüşüne döndü. Bizimki yine oradaydı. Yanına gidip gün batımının uçuşan renklerini seyre koyulduk. Eliyle gökyüzünde sarıdan turuncuya dönüşen canlı renk cümbüşünü gösterdi.

-         Hatırlar mısınız? Bunlar çocukluğumuzun renkleriydi. Canlı sarı, turuncu, kırmızı, canlı mavi hatta canlı yeşil. Oyuncaklarımız giysilerimiz hep böyle canlı renklerdendi. Büyüdükçe uzaklaştığımız renkler bunlar. Çoğumuz artık bu renkleri kullanmıyor. 

-   Sanırım haklısınız ama neden böyle?

-        Neden olacak, çocukluktan sıyrılma uğruna çocukluğun renklerini terk edip dikkat çekmeyen renklere yöneliyoruz. Bu güzelim canlı renkler yerine siyah kahverengi hatta gri kullanır olduk. Ergin ve yetkin bireyler olmak için çocukluğumuzdan sıyrılmamız gerektiği öğütlendikçe çocukluğu anımsatan her şeyden renklerden, davranışlardan uzak duruyoruz. Çoğumuz hala böyle davranıyor.

-         Böylesi çok mu kötü ?

-         Kötü elbet. Çocukluğunu, sanki başkasının hayatı gibi hatırlıyor çoğumuz. Hatta o deneyimsiz, beceri yoksunu ama her daim iyimser, mutlu olabilen çocuğu içinden söküp attıktan sonra unutanımız bile çok. Ben de bunlardan biriydim. Kariyer kovalayıp hep ileriye, daha ileriye gidenlerden, ciddi ve tutarlı görünen sinir tiplerdendim. Gün gelip emekli olunca tüm bu çaba ve ciddiyetin aslında çocukluktan kurtulamamak korkusunu barındırdığını fark ettim. Gittiğim gezdiğim yerlerde çocukluğumun renklerini arar oldum. Bu bana iyi geliyor. Biraz da onun için buraya tekrar gelmek istedim. Söylemesi ayıp okyanusta taş sektireceğim derken burktum ayağımı. 

Kısa süre sonra güneşin batması ile gökyüzün mavisi koyulaştı, bulutlara vuran renkler turuncudan kırmızıya ve bordoya dönüştü. Rüzgar daha da hızlı esiyordu. Günün çoğunu orada, çocukluğumuzun kayıp renklerine bulanarak geçirdik. Dönüş yolunda yüzler gülüyordu. Otelde Porto turundan gelenlerle karşılaştık, o gün ne yaptığımızı sorduklarında okyanusa bakıp kahve içtiğimizi söyledik. Burun kıvırdılar. Ertesi gün uçağımız Cabo de Roca?nın üzerinde turlayıp yükselirken deniz fenerinin canlı kırmızısı okyanusun ve gökyüzünün mavisi ile kucaklaşmış gibiydi. Neredeyse her yeri aynı renk olan uçağımızın içini ise derinden çalan hüzünlü fado müziği kaplamıştı.

Mehmet Uhri